فشار خون بالا یکی از رایج‌ترین بیماری‌های است که امروزه بسیاری به آن مبتلا هستند. برخی از این افراد تا قبل از ایجاد علائم جدی متوجه این بیماری در خود نمی‌شوند. اینکه افزایش ناگهانی فشار خون چقدر خطرناک است و کدام اقدامات برای کنترل آن مهم هستند بستگی به این دارد که آیا فشار خون بالا با علائم جدی همراه است یا خیر. علت بالا رفتن فشار خون نیز در روند کنترل و درمان آن مؤثر است.
بالا رفتن فشار خون، برای مثال بیش از 180/100 میلی‌متر جیوه که با علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تاری دید همراه است، باید به‌عنوان یک مورد اورژانسی در بیمارستان درمان شود. زیرا بالا بودن فشار خون در بدترین حالت می‌تواند منجر به سکته مغزی یا شکست خود تنظیمی در مغز با بزرگ‌شدن شریان‌های مغز و ادم مغزی شود. اما علت بالا رفتن فشار خون و علائم آن را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
فشار خون چیست؟
با هر ضربان قلب، خون در بدن ما پمپاژ میشود. خون از داخل فشار معینی بر رگ‌های خونی وارد می‌کند. این فشار را فشار خون می‌نامند. فشار خون طبیعی اهمیت زیادی در بدن ما دارد زیرا تنها در این صورت است که خون می‌تواند در بدن ما جریان یابد و اندام‌ها و بافت‌ها را با مواد مغذی و اکسیژن تأمین کند.
وقتی از بالا رفتن فشار خون صحبت میشود، معمولاً فشار خون شریانی مدنظر است. فشار خون در رگ‌های خونی که از قلب دور می‌شوند، یعنی شریان‌ها، بالا می‌رود. فشار خون بر حسب میلی‌متر جیوه یا به‌اختصار mmHg اندازه‌گیری میشود. میزان این عدد باتوجه‌به علت بالا رفتن فشار خون متفاوت است
سیستولیک و دیاستولیک به چه معنا هستند؟
هنگام اندازه‌گیری فشار خون، دو مقدار موردتوجه است: مقدار فشار خون بالایی (سیستولیک) درحالی‌که قلب در حال انقباض و پمپاژ خون به داخل رگ‌ها است، اندازه‌گیری فشار خون پایین (دیاستولیک) درحالی‌که قلب آرام میشود و دوباره با خون پر میشود در طول این مرحله، خون کمتری به شریان‌هایی که از قلب منتهی می‌شوند جریان می‌یابد. به همین دلیل است که فشار خون دیاستولیک همیشه کمتر از سیستولیک است. هر دو مقدار برای تعیین اینکه آیا فشار خون بالا وجود دارد یا خیر استفاده میشود.
علائم فشار خون بالا را بشناسید
بالا بودن فشار خون اغلب برای مدت طولانی موردتوجه قرار نمی‌گیرد زیرا هیچ علامت معمولی ندارد؛ بنابراین برای بسیاری از افراد تنها زمانی این بیماری تشخیص داده میشود که آسیب‌های جبران‌ناپذیری در بدن آنها رخ‌داده باشد. بیماری عروق کرونر قلب، ضخیم شدن عضلات قلب، نارسایی قلبی، در بدترین حالت حتی حمله قلبی، سکته مغزی یا نارسایی کلیه.
علائم بالا رفتن فشار خون می‌تواند به شرح زیر باشد:
- سردرد صبحگاهی که با بالابردن سر کاهش می‌یابد
- سرگیجه، حالت تهوع، صدای زنگ در گوش
- خونریزی بینی
- بی‌خوابی
افزایش شدید فشار خون می‌تواند باعث سفتی قفسه سینه (آنژین صدری)، تنگی نفس و تاری دید شود.
علت بالا رفتن فشار خون
برخی از بیماری‌های متابولیک یا تنگ شدن شریان کلیوی می‌تواند علت بالا رفتن فشار خون هستند. برخی از عوامل خطر مرتبط با فشار خون بالا شناخته شده هستند. این عوامل شامل سابقه خانوادگی، سیگارکشیدن، استرس مزمن، ورزش نکردن، سن بالا، مصرف الکل، رژیم غذایی سرشار از نمک یا چربی و دیابت است. سایر علت بالا رفتن فشار خون شامل:
سبک زندگی ناسالم می‌تواند علت بالا رفتن فشار خون باشد
برخی از عواملی که می‌توانند در ایجاد فشار خون بالا نقش داشته باشند عبارت‌اند از:
- عوامل ارثی
- چاقی
- عدم ورزش
- رژیم غذایی سرشار از نمک
- نوشیدن زیاد
- بیماری کلیوی.
اثرات بالا بودن فشار خون بر شریان‌ها با موارد زیر بدتر میشود:
- سیگارکشیدن
- سطوح بالای چربی اشباع شده در رژیم غذایی
- کلسترول خون بالا
- دیابت.
برخی داروها ممکن است علت بالا رفتن فشار خون باشند
برخی از داروها می‌توانند علت بالا رفتن فشار خون شوند یا کنترل فشار خون را دشوارتر کنند. برای جایگزینی این داروها با پزشک خود مشورت کنید. این داروها عبارت‌اند از:
- قرص ضدبارداری ترکیبی
- ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی
- مقداری قطره و اسپری بینی
- برخی از داروهای سرفه، قطره‌های چشمی و داروهای سرکوب‌کننده اشتها
اولین قدم برای مقابله با بالا رفتن فشار خون تغییر سبک زندگی است. این به معنای اجتناب از عوامل خطر مانند سیگارکشیدن، مصرف بیش از حد الکل، استرس و غذاهای پرنمک و چربی است. فشار خون کمی بالا اغلب با این کار کنترل میشود. اگر این کارها امکان‌پذیر نیست یا فشار خون بسیار بالا است، درمان دارویی ضروری است. گاهی اوقات ترکیبی از چندین دارو برای کاهش موفقیت‌آمیز بالا بودن فشار خون ضروری است.
افزایش سن می‌تواند علت بالا رفتن فشار خون باشد؟
با گذشت زمان، شریان‌ها سفت‌تر می‌شوند و کشش آنها کمتر میشود. این اتفاق ممکن است الگوی فشار خون فرد را با فشار سیستولیک بالاتر و فشار دیاستولیک کمتر تغییر دهد. فشار سیستولیک بالاتر مهم است زیرا می‌تواند سفتی شریان‌ها را تسریع کند. این حالت به‌عنوان “فشار خون سیستولیک ایزوله” نامیده میشود. اگرچه این تغییرات به دلیل افزایش سن است، اما یک حالت طبیعی نیست و ممکن است فرد برای کنترل فشار سیستولیک به دارو نیاز داشته باشد.
علت فشار خون ثانویه
به‌ندرت یک بیماری زمینه‌ای علت بالا رفتن فشار خون است. فشار خون ثانویه زمانی است که فشار خون به علت یک بیماری ثانویه بالا می‌رود، برای مثال، در نتیجه بیماری‌های کلیه، عروق (مانند ناهنجاری‌های مادرزادی آئورت) یا … سندرم آپنه خواب و …
رژیم غذایی و ورزش نکردن از علل فشار خون بالا
در نه مورد از هر ده مورد، علت بالا بودن فشار خون سبک زندگی مدرن ما است. چاقی، ورزش نکردن، الکل، سیگار و مصرف زیاد نمک تأثیر منفی بر بدن و به‌ویژه در فشار خون دارد.
بیشتر بخوانید: آنژیو گرافی قلب
استعداد ژنتیکی فشار خون بالا
داشتن فشار خون بالا ارثی است. یک پروژه تحقیقاتی در دانشگاه مونستر نشان داد که حدود یک‌سوم افراد با خوردن نمک خوراکی دچار بالا رفتن فشار خون می‌شوند. برای آنها، مصرف روزانه بیش از پنج گرم منجر به فشار خون بالا و آسیب به قلب میشود.
بالا رفتن فشار خون ناشی از هورمون‌ها
هورمون‌ها علت بالا رفتن فشار خون هستند. بروز بالا بودن فشار خون بعد از یائسگی غیرمعمول نیست زنان بیشتر از مردان در سنین بالا تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند، اما در جوانی عکس این موضوع صادق است.
کارهایی که می‌توانید برای بالا بودن فشار خون انجام دهید
اگر مقدار اندازه‌گیری شده فشار خون به طور قابل‌توجهی افزایش یابد (بیش از 200/100 میلی‌متر جیوه)، اما علائمی وجود نداشته باشد یا فقط علائم خفیفی مانند سردرد غیراختصاصی و سرگیجه وجود داشته باشد، بهتر است فرد مبتلا دراز بکشد و آرام بماند. پس از حدود 15 تا 30 دقیقه، فشار خون باید دوباره اندازه‌گیری شود.
در بیشتر موارد، فشار خون مجدداً خودبه‌خود بهبود می‌یابد. پس از یک فشار خون بسیار بالا، بیمار باید فشار خون خود را به طور خاص برای چند روز آینده کنترل کند. اگر فشار خون پس از اندازه‌گیری‌ها همچنان بالا باشد، درمان فوری توسط پزشک یا در کلینیک ضروری است. اما حتی اگر افزایش فقط یکبار یا هرچند وقت یکبار اتفاق بیفتد، باید به پزشک معالج اطلاع داده شود تا فشار خون قبلی را بررسی کند و در صورت لزوم دوز یا زمان مصرف دارو را تنظیم کند یا داروی ضد فشار خون دیگری اضافه کند.
بالا بودن فشار خون می‌تواند خطرناک باشد
حتی اگر بالا رفتن فشار خون مزمن علائمی را ایجاد نکند خطراتی را به همراه دارد: پس از سیگارکشیدن، بزرگ‌ترین عامل خطر برای کوتاه‌کردن زندگی بیماری قلبی عروقی است. بالا بودن فشار خون باعث آسیب طولانی‌مدت به عروق و در نتیجه به مغز، قلب و کلیه‌ها میشود. اگر علت بالا بودن فشار خون در مراحل اولیه تشخیص داده شود و درمان شود، حدود نیمی از حملات قلبی و سکته مغزی قابل پیشگیری هستند.
مقادیر فشار خون را به طور مرتب چک کنید
کارشناسان توصیه می‌کنند که همه افراد باید حداقل یک یا دو بار در سال فشار خون خود را بررسی کنند. صرف‌نظر از اینکه علائمی دارند یا نه. زیرا بسیاری از مبتلایان به فشار خون بالا نشانه خاصی ندارند، اما نمی‌دانند که فشار خون بالایی دارند همین امر می‌تواند منجر به آسیب سایر اندام‌های آنها شود.
درمان فشار خون بالا
بعد از اینکه علت بالا بودن فشار خون مشخص شد در مرحله اول هرکسی که از بالا بودن فشار خون رنج می‌برد، باید سبک زندگی معمول خود را برای همیشه و دراسرع‌وقت تغییر دهد. تغذیه مناسب و ورزش حرف اول را می‌زند. علاوه بر این، مصرف سیگار باید قطع شود.
یاد بگیرید که فشار خون خود را به طور منظم در خانه چک کنید. فشار خون خود را در آرامش اندازه‌گیری کنید برای اندازه‌گیری فشار خون دقیق بنشینید، چند دقیقه صبر کنید، صحبت نکنید، سپس فشار خود اندازه‌گیری کنید. درصورتی‌که فشار خون بالایی دارید باید تحت‌نظر متخصص قلب و عروق باشید.
کاهش فشار خون با رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی نامناسب یکی از دلایل اصلی بالا بودن فشار خون است. اضافه‌وزن خطر ابتلا به مشکلات قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. به‌ازای هر ده کیلوگرم کاهش وزن، فشار خون حدود 12/8 میلی‌متر جیوه کاهش می‌یابد. همچنین برای کاهش فشار خون چربی‌های شکمی باید از بین بروند. یک رژیم غذایی سالم شامل سبزی‌ها، میوه و ماهی کافی است. این مواد غذایی در کاهش بالا رفتن فشار خون بسیار نقش دارند.
ورزش منظم به همان اندازه برای فشار خون سالم مهم است. حداقل 30 دقیقه ورزش استقامتی چهارتا پنج بار در هفته، مانند شنا، دویدن، پیاده‌روی، برای سلامت قلب و عروق ایده‌آل هستند. ورزش به کاهش استرس کمک می‌کند. تمرینات تمدد اعصاب مانند تمرینات اتوژنیک، تمرینات تنفسی یا آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی نیز مفید هستند.
درمان دارویی به عنوان کمکی
داروهایی که فشار خون را کاهش می‌دهند تنها در صورتی باید مصرف شوند که سایر اقدامات درمانی به‌اندازه کافی مؤثر نبوده باشند. انواع مختلفی مانند مهارکننده‌های ACE، مسدود کننده‌های بتا، آنتاگونیست‌های AT1، دیورتیک‌ها و آنتاگونیست‌های کلسیم وجود دارد. انتخاب مناسب دارو به‌صورت جداگانه برای هر فرد بر اساس سن و سایر بیماری‌های فرد تعیین میشود.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع بیماری‌های قلبی و عروقی
اگر فشار خون بالا درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
بالا بودن فشار خون اغلب برای مدت طولانی هیچ علامتی ندارد. اما قلب باید خون را با تلاش بیشتر به داخل رگ‌های خونی پمپ کند. بالا رفتن فشار خون به طور دائم به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و باعث ایجاد بیماری‌های قلبی عروقی میشود. فشار خون بالا می‌تواند عملکرد ارگان‌های متعددی را مختل کند که به نوبه خود می‌تواند منجر به آسیب دائمی شود. بالا رفتن فشار خون درمان نشده معمولاً با افزایش تدریجی فشار خون همراه است.
بالا رفتن فشار خون به شریان‌ها آسیب می‌رساند و باعث پیشرفت بیماری‌ها میشود. عواقب فشار خون بالا می‌تواند حمله قلبی، سکته مغزی یا اختلالات گردش خون در کلیه‌ها یا پاها باشد. بالا بودن فشار خون معمولاً برای مدت طولانی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین این بیماری را قاتل خاموش نیز می‌نامند.
آنچه در مقاله علت بالا رفتن فشار خون گذشت
بالا بودن فشار خون اغلب سال‌ها بدون علامت است و دیر کشف میشود. بااین‌حال، هر چه فشار خون بالاتر باشد، آسیب بیشتری به بدن وارد می‌کند. در درجه اول بر قلب و سیستم عروقی تأثیر می‌گذارد. در اینجا یافتن علت بالا رفتن فشار خون ضروری است.
علاوه بر این، فشار خون بالا باعث سخت شدن شریان‌ها (تصلب شرایین) در عروق کرونر و سایر قسمت‌های بدن میشود. درنتیجه باعث افزایش خطر سفتی قفسه سینه (آنژین صدری)، بیماری عروق کرونر قلب، حملات قلبی و اختلالات گردش خون در پاها و همچنین برآمدگی شریان اصلی (آنوریسم آئورت) گاهی اوقات تهدیدکننده زندگی میشود.
عارضه دیگر مربوط به مغز است. بالا رفتن فشار خون بزرگ‌ترین عامل خطر برای سکته مغزی در نظر گرفته میشود. داده‌ها نشان می‌دهد که تا 70 درصد از سکته‌های مغزی در افراد بالای 65 سال در نتیجه بالا بودن فشار خون رخ می‌دهد.
بالا بودن فشار خون نیز اغلب منجر به آسیب کلیه میشود. سطوح بالا به عروق کوچک کلیه‌ها آسیب می‌رساند و باعث مرگ بافت کلیه میشود. در نتیجه عملکرد کلیه بدتر میشود که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود. در این مورد، شستشوی خون (دیالیز) یا پیوند کلیه ضروری است؛ بنابراین تشخیص و درمان زودهنگام برای بالا رفتن فشار خون اهمیت حیاتی دارد، پیش‌آگهی را بهبود می‌بخشد و می‌تواند از بیماری‌های ثانویه پیشگیری کند.
