میوکاردیت به زبان ساده به معنای التهاب لایه عضلانی قلب است. این التهاب قلب را بزرگ و ضعیف می‌کند، باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود و قلب را مجبور می‌کند تا برای تامین خون و اکسیژن موردنیاز سلول‌های بدن، سخت‌تر از قبل کار کند. علل مختلفی ممکن است باعث التهاب عضله قلب شوند، که علل عفونی و غیرعفونی مانند: اختلالات سیستم ایمنی، در صدر آن‌ها قرار دارند.

شاید فکر کنید که میوکاردیت هم مثل سایر بیماری‌های قلبی و عروقی در سنین بالا دیده می‌شود، اما این مسئله چندان درست نیست. میوکاردیت در هرسنی دیده می‌شود و حتی کودکان و نوزادان هم ممکن است به آن مبتلا شوند. شاید جالب باشد بدانید که این بیماری در افراد سالم، جوان و در ورزشکاران شیوع بالاتری دارد. بیشتر مبتلایان در سنین بلوغ تا اوایل سی سالگی قرار دارند. این بیماری در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود و به عنوان سومین علت مرگ ناگهانی در بزرگسالان و کودکان شناخته می‌شود.

میوکاردیت بیماری چندان شایعی نیست. در هر سال حدود 3 میلیون نفر در سرتاسر دنیا به این بیماری مبتلا می‌شوند. این مسئله باعث شده است تا شناخت خوبی نسبتا به آن در میان پزشکان و بیماران وجود نداشته باشد.

در این مقاله از وبسایت دکتر امید شافع، شما را با علائم، علل و انواع درمان‌های میوکاردیت بیشتر آشنا می‌کنیم.

آشنایی با ساختار قلب

برای درک بهتر میوکاردیت ابتدا باید یک شناخت کلی از قلب و ساختارهای آن داشته باشیم.

قلب یک پمپ عضلانی است که از چهار حفره توخالی تشکیل شده است و به اندازه یک مشت بسته است. به طور معمول، قلب 60 تا 100 بار در دقیقه می‌تپد و با هر ضربان، خون را در سراسر بدن پمپاژ می‌کند.

به حفرات فوقانی قلب دهلیزها می‌گویند. وظیفه دهلیزها، دریافت خونی است که از طریق سیاهرگ‌ها، به قلب باز می‌گردد. سمت چپ قلب، خونی که از ریه‌ها می‌آید را دریافت کرده به به سرتاسر بدن پمپاژ می‌کند. سمت راست قلب، خون کم اکسیژن را دریافت کرده و برای تبادل گازهای تنفسی به ریه‌های می‌فرستد.

هنگامی که ماهیچه‌های دهلیزها منقبض می‌شوند، خون از دهلیزها به حفرات پایینی یعنی بطن‌ها می‌ریزد. بطن‌ها بزرگتر از دهلیزها هستند و خون بیشتری را در خود جای می‌دهند. لایه عضلانی قلب در اطراف بطن‌ها ضخیم‌تر است، زیرا بطن‌ها باید با نیروی بیشتر منقبض شوند. با انقباض بطن‌ها، خون وارد شریان‌ها می‌شود. خون خروجی از بدن چپ وارد آئورت شده و از طریق آن در سرتاسر بدن گردش پیدا می‌کند. بطن راست خون را وارد شریان ریوی می‌کند.

بیشتر بخوانید: آناتومی قلب انسان | بررسی گردش خون و ضربان قلب

علل میوکاردیت

عفونت‌های ویروسی عامل اصلی میوکاردیت هستند. التهاب در طول دوره عفونت رخ می‌دهد و فشاری را بر قلب وارد می‌کند که حتی پس از رفع عفونت هم باقی می‌ماند. سرطان، عفونت‌های باکتریایی و سایر بیماری‌های مسری نیز می‌توانند باعث میوکاردیت شوند. همچنین قرار گرفتن در معرض سموم محیطی، از سموم فلزی گرفته تا سم عنکبوت و مار هم می‌تواند باعث ایجاد میوکاردیت شود.

میوکاردیت سلول ژانت، نوعی میوکاردیت است که زمینه خود ایمنی دارد. این دسته از میوکاردیت‌ها شیوع کمتری دارند. این نوع از میوکاردیت‌ها، ممکن است به سرعت باعث وخامت شدید حال بیماران شوند، اما خوشبختانه به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد.

علائم میوکاردیت

میوکاردیت هیچ علامت اختصاصی ندارد. این مسئله باعث می‌شود تا تشخیص و درمان آن به یک چالش بزرگ تبدیل شود. بسیاری از بیماران به هیچ وجه علائم بیماری را نشان نمی‌دهند. وقتی علائم بروز پیدا می‌کنند، ممکن است با علائم ناشی از بیماری ویروسی زمینه‌‍ای و یا با حمله قلبی اشتباه گرفته شوند. علائمی که ممکن است در اثر میوکاردیت ایجاد شوند، بسیار متنوع هستند، شایع‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

• تنگی نفس، به خصوص بعد از ورزش یا هنگام دراز کشیدن
• خستگی
• تپش قلب
• درد یا فشار قفسه سینه
• سبکی سر
• تورم در دست‌ها و مچ پا
• از دست دادن ناگهانی هوشیاری

اگر هریک از این علائم را در خود یا یکی از نزدیکانتان مشاهده کردید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص و درمان میوکاردیت

اگر پزشک به میوکاردیت شک کند، برای تایید تشخیص از آزمایش‌های زیر کمک خواهد گرفت:

• نوار قلب: در نوار قلب می‌توان آثار بزرگ شدن یا ضعیف شدن قلب در زمینه میوکاردیت را مشاهده کرد.
• رادیوگرافی قفسه سینه: با رادیوگرافی قفسه سینه می‌توان ساختارهای داخل قفسه سینه از جمله قلب را مشاهده کرد. عکس قفسه سینه به پزشک این امکان را می‌دهد تا اندازه و شکل قلب و شرایط ریه‌ها را بررسی کند.
• اکوکاردیوگرافی: در اکوکاردیوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری با جزئیات بالا از ساختارهای داخلی قلب استفاده می‌شود. با کمک این روش، پزشک می‌تواند عملکرد قلب و آثار التهاب را مشاهده کند.

در بسیاری از موارد، میوکاردیت خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند. درمان‌هایی که در دسترس هستند به درمان میوکاردیت کمکی نمی‌کنند، اما به تسکین علائم بیماری کمک کرده و سرعت بهبودی را بیشتر می‌کنند. درمان عامل زمینه‌ای بیماری هم به بهبودی سریع‌تر کمک می‌کند.

پزشک ممکن است داروهای زیر را با توجه به علائم و شدت میوکاردیت تجویز کند:

• مهار کننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs): این داروها فشار خون را کاهش می‌دهند و به بازسازی عضله قلب پس از میوکاردیت کمک می‌کنند.
• بتا بلاکرها: این داروها برای درمان آریتمی تجویز شده و به بازسازی عضله قلب هم کمک می‌کنند.
• دیورتیک‌ها: ضعیف شدن عضله قلب در زمینه میوکاردیت می‌تواند باعث احتباس مایعات اضافی در بدن و علائمی مانند ادم دست‌ها و پاها شوند. برای درمان این عارضه از دیورتیک‌ها یا داروهای ادرارآور استفاده می‌شود.
• کورتیکواستروئیدها: این داروها التهاب را در بدن کاهش می‌دهند. از کورتیکواستروئیدها برای درمان انواع خاصی از میوکاردیت‌ها کمک گرفته می‌شود.

در کنار این داروها باید تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنید. برای مثال باید مصرف نمک را محدود کنید و مصرف مایعات را هم کاهش دهید. همچنین باید ورزش کردن را هم در برنامه روزانه خود قرار دهید.

اگر این درمان‌ها به بیمار کمکی نکند، ممکن است پزشک کاشت دستگاه دفیبریلاتور یا ضربان‌ساز را پیشنهاد کند. اگر روند ضعیف شدن قلب و نارسایی قلبی همچنان ادامه داشته باشد، ممکن است بیمار نیاز به پیوند قلب پیدا کند.

بیشتر بخوانید: ثبت سرپایی امواج قلبی در تهران

سخن پایانی

میوکاردیت یک بیماری نسبتا نادر قلبی است که در اثر التهاب عضله قلب ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند علائمی مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس را به دنبال داشته باشد و باعث ضعیف شدن قلب شود. در بیشتر موارد، میوکاردیت به دنبال یک بیماری ویروسی مثل کرونا ایجاد می‌شود.

میوکاردیت در اغلب موارد با درمان‌های حمایتی خودبه‌خود بهتر می‌شود. در موارد پیشرفته‌تر‎ ممکن است نیاز به درمان‌های پیچیده‌تری مانند جراحی وجود داشته باشد.