بیماری سرخرگ محیطی یک بیماری عروقی است که با اختلال در شریان‌هایی اصلی اندام، تنه یا سر همراه است. بیماری سرخرگ محیطی که به‌عنوان بیماری شریانی محیطی نیز شناخته می‌شود بیشتر در اندام تحتانی نسبت به سایر قسمت‌های بدن انسان، وجود دارد. در این مقاله قصد داریم تا به طور کامل برای شما در مورد این بیماری توضیح دهیم.
بیماری سرخرگ محیطی چیست؟
یک بیماری عروقی است که با باریک شدن شریان‌های مسئول خون‌رسانی اندام‌های فوقانی یا تحتانی، اندام‌های سر (مثلاً مغز) یا اندام‌های تنه (مثل معده، کلیه‌ها و بدن) مشخص می‌شود. بیماری شریانی محیطی با ایجاد تنگی شریان‌های فوق‌الذکر، باعث کاهش خون اکسیژن‌دار به نواحی درگیر شده و به دلیل کمبود اکسیژن و مواد مغذی، این نواحی را دچار مشکل می‌کند.
شایع‌ترین محل بیماری سرخرگ محیطی نیز شریان‌های تحتانی هستند. بیماری سرخرگ محیطی با نام‌های زیر نیز شناخته می‌شود:
بیماری انسداد شریان محیطی و PAD (از Peripheral Arteriopathy Obliterating).
در بیشتر موارد، بیماری سرخرگ محیطی به دلیل تصلب شرایین ایجاد می‌شود و به‌ندرت پیامد بیماری‌های دیگری چون اسکولیت شریان‌ها، آسیب تروماتیک شدید اندام‌ها، اسپاسم عروق شریانی، قرارگرفتن در معرض تابش یونیزان یا آناتومی عضلانی غیرمعمول در اندام‌ها است. بااین‌حال هر یک از بیماری‌ها نام‌برده می‌توانند دلیل ایجاد این بیماری باشند.
علائم بیماری سرخرگ محیطی
ازآنجایی‌که بیماری سرخرگ محیطی عمدتاً شریان‌های اندام تحتانی را درگیر می‌کند، در این بخش بیش از هر چیز به علائم بیماری شریانی محیطی که اندام‌های تحتانی بدن انسان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد توجه می‌شود.
بیماری شریانی اندام تحتانی محیطی معمولاً یک وضعیت بدون علامت است. طبق برخی مطالعات آماری، در واقع در بیش از 50 درصد بیماران بدون علامت خواهد بود. با روشن شدن این جنبه مهم، زمانی که بیماری شریانی محیطی در اندام تحتانی علامت‌دار باشد، عامل لنگ زدن متناوب است. لنگ زدن متناوب یک درد خاص در اندام تحتانی است که با گرفتگی دردناک به‌ویژه در پاها، مشکل در راه‌رفتن و احساس ضعف مشخص می‌شود که همراه با فعالیت بدنی ظاهر می‌شود (بدتر می‌شود).
در افراد مبتلا به بیماری شریانی محیطی اندام تحتانی، لنگ زدن متناوب پیامد مستقیم تنگ شدن مجرای شریانی و کاهش اکسیژن‌رسانی به ماهیچه‌ها و بافت‌های ران و پاها است. بیماری شریانی اندام تحتانی محیطی می‌تواند یک‌طرفه یا دوطرفه باشد، بسته به اینکه تنگی شریان یک یا هر دو اندام تحتانی بدن انسان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
عوارض بیماری سرخرگ محیطی
هنگامی که تنگی شریان شدید است، بیماری شریانی اندام تحتانی محیطی منجر به عارضه‌ای به نام ایسکمی بحرانی اندام تحتانی می‌شود . ایسکمی بحرانی اندام تحتانی یک وضعیت پزشکی جدی است که در نتیجه قطع عمده خون‌رسانی اکسیژن به اندام تحتانی ایجاد می‌شود و علائم و نشانه‌هایی مانند:
- گرفتگی دردناک حتی در حالت استراحت؛
- ضایعات بافتی (زخم) به‌ویژه در پاها که بسیار آهسته بهبود می‌یابند.
- درد در کف پا (مخصوصاً زمانی که پاها بالا می‌آیند)
- قانقاریا که یک وضعیت پاتولوژیک است که با پوسیدگی گسترده یک یا چند بافت بدن مشخص می‌شود.
ذکر این نکته ضروری است که در بیماران مرد، تصویر عوارض احتمالی بیماری شریانی محیطی در اندام تحتانی محدود به ایسکمی بحرانی اندام تحتانی نیست، بلکه می‌تواند اختلال نعوظ را نیز شامل شود.
عوارض لنگ زدن متناوب در اثر بیماری شریانی اندام تحتانی
لنگ زدن متناوب ناشی از بیماری شریانی اندام تحتانی محیطی، علاوه بر گرفتگی‌های دردناک، مشکلات راه‌رفتن و ضعف، می‌تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
- سیانوز
- ریزش مو (به‌خصوص در پاها)
- نازک شدن و براق شدن پوست
- احساس سرما به‌خصوص در مچ پا
- ناخن‌های شکننده و رشد کند ناخن‌ها
- مورمور شدن پوست
- آتروفی عضلانی (به‌ویژه در پاها)
چه زمانی به دلیل بیماری سرخرگ محیطی به پزشک مراجعه کنیم؟
به‌خصوص در یک فرد در معرض خطر (بالای 70 سال، سیگاری، دیابتی و غیره)، بروز غیرقابل‌توجیه گرفتگی‌های دردناک در اندام تحتانی در حین فعالیت‌های فیزیکی بی‌اهمیت دلیل موجهی برای تماس فوری با پزشک یا مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز بیمارستانی است.
اگر هیچ علامتی ندارید چه باید کنید؟
به گفته پزشکان، یک فرد به‌ظاهر سالم باید برای مشکلات عروقی مانند بیماری شریان محیطی تحت معاینه قرار گیرد که :
- بیش از 70 سال سن دارد.
- بالای 50 سال دارند و سابقه مصرف سیگار و یا دیابت دارند.
- زیر 50 سال سن دارد، از دیابت رنج می‌برد و یکی دیگر از عوامل تشدیدکننده تصلب شرایین مانند چاقی یا فشارخون بالا دارد.
بیشتر بخوانید: آنژیو گرافی قلب
تشخیص بیماری سرخرگ محیطی
برای تشخیص بیماری شریانی محیطی، پزشکان به اطلاعات زیر نیاز دارند:
- شرح‌حال و شرح علائم توسط بیمار
- معاینه فیزیکی
- آزمایشی برای ارزیابی جریان خون در شریان‌هایی که پزشک به تنگ شدن آن مشکوک است. چنین ارزیابی با استفاده از داپلر اولتراسوند (روش غیرتهاجمی) یا آنژیوگرافی (روش تهاجمی، اما بسیار مؤثر) امکان‌پذیر است.
- آزمایش خون برای ارزیابی سطح کلسترول، تری گلیسیرید و گلوکز خون، همه مواردی که به‌نوعی با بیماری شریانی محیطی ناشی از آترواسکلروز مرتبط هستند، استفاده می‌شود.
درمان بیماری سرخرگ محیطی
وجود بیماری شریانی محیطی نیاز به درمانی دارد که اساساً دو هدف دارد:
- کنترل علائم (کرامپ‌های دردناک، مشکلات راه‌رفتن و غیره) به‌طوری‌که بیمار بتواند به زندگی تقریباً عادی خود بازگردد (درمان علامتی).
- برای به‌حداقل‌رساندن خطر عوارض و پیشرفت آن متوقف شود .
برای دستیابی به این اهداف، درمان‌های برنامه‌ریزی شده توسط پزشکان باتوجه‌به شدت بیماری شریانی محیطی در حال پیشرفت متفاوت است. در واقع، اگر بیماری شریانی محیطی خفیف باشد، پزشکان فقط بر اساس سبک زندگی بیمار، اصلاح رژیم غذایی و یا برخی عادات بد عمل می‌کنند. از سوی دیگر، اگر بیماری شریانی محیطی شدید باشد، مجبور می‌شوند درمان دارویی را به سبک زندگی سالم اضافه کنند یا حتی در بحرانی‌ترین موارد، درمان جراحی را نیز انجام دهند .
پیشگیری از بیماری سرخرگ محیطی
بیماری شریانی محیطی بیماری است که عمدتاً افراد سیگاری، مبتلایان به دیابت، مبتلایان به فشارخون بالا، افراد چاق، کسانی که از رژیم غذایی ناسالم پیروی می‌کنند و غیره را درگیر می‌کند. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که نکات اساسی دررابطه‌با نحوه زندگی یک بیمار مبتلا به بیماری شریانی محیطی عبارت‌اند از:
- سیگار نکشیدن
- کنترل دیابت؛ اگر در معرض خطر ابتلا به دیابت هستید، هر استراتژی را برای پیشگیری از آن اتخاذ کنید.
- کنترل فشارخون؛
- سطح کلسترول و تری گلیسیرید را بررسی کنید. اگر در خطر هیپرکلسترولمی و یا تری گلیسیرید بالا هستید، برای کنترل آن تلاش کنید.
- کنترل وزن بدن، مراقبت از برنامه کاهش وزن در صورت چاقی.
- فعالیت بدنی را به طور مداوم انجام دهید.
بیشتر بخوانید: درمان واریس مچ پا
درمان دارویی بیماری سرخرگ محیطی
داروهای مفید در مورد بیماری شریانی محیطی عبارت‌اند از:
هیپوکلسترولمیک ها (به‌عنوان‌مثال استاتین‌ها): برای کنترل کلسترول بالا در خون در بیماران مبتلا به بیماری شریانی محیطی مربوط به هیپرکلسترولمی استفاده می‌شوند.
داروهای فشارخون بالا (مانند دیورتیک‌ها، بتا بلوکرها و مسدودکننده‌های کانال کلسیم): برای کنترل فشارخون بالا در بیماران مبتلا به بیماری شریانی محیطی وابسته به فشارخون بالا استفاده می‌شوند.
داروهای کنترل قند خون (مانند داروهای کاهنده قند خون و انسولین): برای کنترل دیابت در بیماران مبتلا به بیماری شریانی محیطی مرتبط با این بیماری متابولیک استفاده می‌شوند.
عوامل ضد پلاکتی (مانند کلوپیدوگرل و آسپرین): داروهایی هستند که از تشکیل لخته‌های خون جلوگیری می‌کنند که می‌تواند بر گردش خون در شریان‌های تحت‌تأثیر بیماری شریانی محیطی تأثیر بگذارد.
داروهایی برای بهبود گردش خون (مانند سیلوستازول و پنتوکسی فیلین): داروهایی هستند که باعث گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شوند.
درمان جراحی بیماری سرخرگ محیطی
درمان‌های جراحی مناسب برای درمان بیماری شریان‌های محیطی عبارت‌اند از: آنژیوپلاستی، عمل بای‌پس عروقی، ترومبکتومی، آترکتومی و قطع عضو.
آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی یک جراحی عروقی برای گشاد کردن شریان تحت‌تأثیر تنگی است.
بای‌پس عروقی
عمل بای‌پس عروقی شامل واردکردن یک رگ خونی جدید، جایی که یک شریان باریک وجود دارد، به‌منظور بازگرداندن گردش خون در آن ناحیه آناتومیکی است. رگ جدید می‌تواند از قسمت دیگری از بدن باشد یا می‌تواند یک محصول مصنوعی باشد.
ترومبکتومی
ترومبکتومی جراحی اورژانسی برای برداشتن ترومبوز از شریان است.
آترکتومی
آترکتومی یک روش جراحی برای برداشتن آتروم از رگ خونی است.
قطع عضو
قطع عضو برای موارد بیماری شریانی محیطی در اندام تحتانی که منجر به قانقاریا شده است اختصاص دارد.
کلام آخر
تشخیص زودهنگام اجازه می‌دهد تا زمانی که بیماری شریانی محیطی در مرحله پیشرفته قرار نگرفته، بهتر درمان شود. توجهی که بیمار به سبک زندگی و درمان‌های در نظر گرفته شده برای خود دارد در روند درمان بسیار تأثیرگذار است. بیماری که به‌دقت از توصیه‌های پزشک معالج پیروی می‌کند، نسبت به کسی که از درمان‌ها غفلت می‌کند، مزایای بسیار بیشتری از درمان می‌برد.
