آمبولی ریه یک لخته خون در ریه است که زمانی رخ می‌دهد که لخته در قسمت دیگری از بدن (اغلب پا یا بازو) از طریق جریان خون حرکت کند و در رگ‌های خونی ریه گیر کند. این اتفاق جریان خون به ریه‌ها را محدود می‌کند، سطح اکسیژن را در ریه‌ها کاهش می‌دهد و فشارخون را در شریان‌های ریوی افزایش می‌دهد. اگر لخته‌ای در ورید ایجاد شود و در آنجا باقی بماند، ترومبوز نامیده می‌شود. اگر لخته از دیواره ورید جدا شود و به قسمت دیگری از بدن فرد برود، به آن آمبولی می‌گویند.

اگر آمبولی ریه (PE) به‌سرعت درمان نشود، می‌تواند باعث آسیب قلب یا ریه و حتی مرگ شود. این عارضه می‌تواند به بخشی از ریه به دلایل زیر آسیب برساند:

• محدود شدن جریان خون
• کاهش سطح اکسیژن در خون
• تأثیر بر سایر اندام‌ها

لخته‌های خونی بزرگ یا متعدد می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند. بااین‌حال، درمان فوری اورژانسی برای PE شانس بیمار را برای جلوگیری از آسیب دائمی ریه افزایش می‌دهد. علائم آمبولی ریه شامل تنگی نفس ناگهانی، درد در قفسه سینه و اطراف آن و سرفه است. آمبولی ریه یک بیماری جدی است اما اگر فوراً انجام شود، بسیار قابل‌درمان است.

چه کسانی در معرض خطر ایجاد لخته خون هستند؟

افرادی که در معرض خطر ایجاد لخته خون هستند کسانی هستند که:

• به دلیل استراحت در رختخواب یا جراحی برای مدت طولانی غیرفعال یا بی‌حرکت بوده‌اند.
• سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال لخته شدن خون، مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا آمبولی ریه (PE) داشته باشند.
• سابقه سرطان یا شیمی‌درمانی دارند.
• برای مدت طولانی بنشینید.

افرادی که در معرض خطر ابتلا به آمبولی ریه هستند عبارت هستند از:

• هنگام سفر با وسیله نقلیه موتوری، قطار یا هواپیما برای مدت طولانی غیرفعال هستند.
• سابقه نارسایی قلبی یا سکته داشته باشند.
• اضافه‌وزن یا چاق هستند.
• اخیراً دچار تروما یا آسیب به ورید شده‌اید: پس از یک جراحی، شکستگی یا به دلیل واریس.
• باردار هستند یا در 6 هفته قبل زایمان کرده‌اند.

اگر هر یک از این عوامل خطر را دارید و لخته خون داشته‌اید، لطفاً با پزشک خود صحبت کنید تا اقداماتی برای کاهش خطر شخصی فرد انجام شود.

آمبولی ریه چقدر جدی است؟

آمبولی ریه در صورت تشخیص و درمان مناسب به‌ندرت کشنده است. با این‌حال، اگر درمان نشود، می‌تواند جدی باشد و منجر به سایر عوارض پزشکی از جمله مرگ شود. آمبولی ریه می‌تواند:

• باعث آسیب قلبی شود.
• بسته به‌اندازه لخته، تهدیدکننده زندگی باشد.

علائم آمبولی ریه چیست؟

علائم آمبولی ریه بسته به‌شدت لخته متفاوت است. اگرچه اکثر افراد مبتلا به آمبولی ریه علائمی را تجربه می‌کنند، اما برخی این علائم را تجربه نمی‌کنند. اولین علائم معمولاً تنگی نفس و درد قفسه سینه است که اگر به خودتان فشار بیاورید بدتر می‌شود. اگر این علائم را دارید فوراً به پزشک مراجعه کنید. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تنگی نفس ناگهانی – چه فعال بوده باشید و چه در حالت استراحت.
• درد شدید غیرقابل‌توضیح در قفسه سینه، بازو، شانه، گردن یا فک. این درد همچنین ممکن است شبیه علائم حمله قلبی باشد.
• سرفه با یا بدون خلط خونی (مخاط).
• پوست رنگ‌پریده، یا مایل به آبی.
• ضربان قلب سریع
• تعرق مفرط.
• در برخی موارد، احساس اضطراب، سبکی سر، غش کردن
• خس‌خس سینه

همچنین ممکن است لخته خون داشته باشید و هیچ علامتی نداشته باشید، بنابراین عوامل خطر خود را با پزشک خود در میان بگذارید.

بیشتر بخوانید: درمان واریس مچ پا

آمبولی ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آمبولی ریه معمولاً از طریق آزمایش‌های زیر تشخیص داده می‌شود:

• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن.
• اسکن ریه.
• آزمایش خون (از جمله آزمایش D-dimer).
• آنژیوگرافی ریه.
• سونوگرافی پا به شناسایی لخته‌های خون در بیمارانی که نمی‌توانند عکس اشعه ایکس بگیرند یا آن‌قدر بیمار هستند که اتاق بیمارستان خود را ترک نمی‌کنند، کمک می‌کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از پاها یا ریه‌ها.

آمبولی ریه چگونه درمان می‌شود؟

درمان آمبولی ریه معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود، جایی که می‌توان وضعیت شما را از نزدیک تحت‌نظر داشت. مدت‌زمان درمان و بستری در بیمارستان بسته به‌شدت لخته متفاوت است. بسته به وضعیت پزشکی، گزینه‌های درمانی ممکن است شامل داروهای ضدانعقاد (رقیق‌کننده خون)، درمان ترومبولیتیک، جوراب‌های فشاری، و گاهی اوقات جراحی یا روش‌های مداخله‌ای برای بهبود جریان خون و کاهش خطر لخته شدن خون در آینده باشد.

داروهای ضدانعقاد

در بیشتر موارد، درمان شامل داروهای ضدانعقاد (رقیق‌کننده خون) است. داروهای ضدانعقاد توانایی لخته شدن خون را کاهش می‌دهند و از لخته شدن خون در آینده جلوگیری می‌کنند. داروهای ضدانعقاد شامل وارفارین (Coumadin®)، هپارین، هپارین با وزن مولکولی کم (مانند Lovenox® یا Dalteparin®) و fondaparinux (Arixtra®) هستند.

وارفارین به شکل قرص است و به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود.هپارین یک داروی مایع است و یا از طریق یک خط داخل وریدی (IV) که دارو را مستقیماً وارد ورید می‌کند، یا از طریق تزریق زیرجلدی (زیرپوست) که در بیمارستان انجام می‌شود، تجویز می‌شود. هپارین با وزن مولکولی کم در زیرپوست (زیرجلدی) تزریق می‌شود. Fondaparinux (Arixtra) یک داروی جدید است که به‌صورت زیرجلدی، یک‌بار در روز تزریق می‌شود.

نوع دارویی که برای فرد تجویز شده است، مدت زمانی که باید آن را مصرف کند و نوع مراقبت بعدی که نیاز دارد بستگی به تشخیص فرد دارد.

بیشتر بخوانید: آنژیو گرافی قلب

جوراب‌های فشرده

جوراب‌های فشاری به جریان خون در پاها کمک می‌کنند و باید طبق تجویز پزشک استفاده شوند. جوراب‌ها معمولاً تا زانو بلند هستند و برای جلوگیری از تجمع خون، پاهای بیمار را فشرده می‌کنند. با پزشک خود در مورد نحوه استفاده از جوراب‌های فشاری، مدت‌زمان و نحوه مراقبت از آنها صحبت کنید. شستن جوراب‌های فشرده طبق دستورالعمل برای جلوگیری از آسیب رساندن به آنها مهم است.

اگر آمبولی ریه تهدیدکننده زندگی باشد، یا اگر درمان‌های دیگر مؤثر نباشد، پزشک ممکن است توصیه کند:

جراحی برای برداشتن آمبولی از شریان ریوی

یک روش مداخله‌ای که در آن یک فیلتر در داخل بزرگ‌ترین سیاهرگ بدن (فیلتر ورید اجوف) قرار می‌گیرد تا لخته‌ها قبل از ورود به ریه‌ها به دام بیفتند.

درمان ترومبولیتیک

داروهای ترومبولیتیک از فعال‌کننده پلاسمینوژن بافتی (TPA)، برای حل کردن لخته استفاده می‌شود. ترومبولیتیک‌ها همیشه در بیمارستانی تجویز می‌شوند که می‌توان بیمار را از نزدیک تحت‌نظر داشت. این داروها در شرایط خاص مانند پایین بودن فشارخون بیمار یا ناپایدار بودن وضعیت بیمار به دلیل آمبولی ریه استفاده می‌شود.

چگونه از آمبولی ریه جلوگیری کنم؟

به طور منظم ورزش کنید. اگر به دلیل استراحت در رختخواب، بهبودی پس از جراحی یا سفر طولانی نمی‌توانید راه بروید، هر ساعت چند دقیقه دست‌ها و پاهای خود را حرکت دهید. اگر می‌دانید که باید برای مدت طولانی بنشینید یا بایستید، برای تشویق جریان خون از جوراب‌های فشاری استفاده کنید.

مایعات زیادی مانند آب و آبمیوه بنوشید، اما از الکل و کافئین زیاد خودداری کنید. اگر نیاز دارید برای مدت طولانی ثابت بمانید، هر ساعت چند دقیقه حرکت کنید و پاهای خود را حرکت دهید، زانوهای خود را خم کنید و روی نوک انگشتان پا بایستید. همچنین:

• سیگار نکشید
• از روی‌ هم قراردادن پاها خودداری کنید.
• لباس‌های تنگ نپوشید.
• وزن کم کنید اگر سنگین‌وزن هستید
• دو بار در روز پاهای خود را به مدت 30 دقیقه بالا بیاورید.

با پزشک خود در مورد کاهش عوامل خطر صحبت کنید، به‌خصوص اگر خودتان یا یکی از اعضای خانواده‌تان لخته خون را تجربه کرده باشد.