شایع‌ترین نقایص مادرزادی، نقایص سیستم قلبی و عروقی هستند. این نقایص می‌توانند علائم و مشکلات جدی برای نوزاد ایجاد کنند. کوآرکتاسیون آئورت یکی از شایع‌ترین نقایص قلبی مادرزادی است.

کوآرکتاسیون آئورت به معنای تنگی غیرطبیعی در آئورت است. آئورت شریان بسیار بزرگی است، که خون را از بطن چپ قلب خارج می‌کند و تنگی در آن می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.

در این مطلب شما را با علائم، علل و درمان کوآرکتاسیون آئورت بیشتر آشنا می‌کنیم.

کوآرکتاسیون آئورت چیست؟

کوآرکتاسیون آئورت، یک بیماری قلبی و عروقی مادرزادی است، که در آن بخشی از آئورت باریکتر از حد معمول است.

 اگر تنگی آئورت شدید باشد و تشخیص داده نشود، ممکن است نوزاد در همان ابتدای تولد دچار علائم و مشکلات بسیار جدی شود. در این موارد باید برای نجات جان نوزاد، تنگی غیرطبیعی آئورت را به سرعت و با روش‌های جراحی و یا با بالون آنژیوپلاستی اصلاح کرد.

کوآرکتاسیون آئورت، در اثر نقص در تکامل و تشکیل آئورت در دوران جنینی ایجاد می‌شود. باریک شدن آئورت باعث می‌شود تا در مسیر خروج خون از بطن چپ قلب انسداد ایجاد شود. از آنجایی که بطن چپ مجبور است برای پمپ کردن خون به آئورت کار بیشتری انجام دهد، به تدریج بزرگتر یا به اصطلاح هایپرتروفیک شده و دیوار قلب هم ضخیم‌تر می‌شود.

با گذشت زمان قلب به تدریج ضعیف‌ می‌شود. اگر تنگی آئورت اصلاح نشود، ممکن است عضله قلب آنقدر ضعیف شود که به نارسایی قلبی ختم شود.

باریک شدن آئورت معمولاً پس از انشعاب شریان‌هایی که به بالاتنه خونرسانی می‌کنند، ایجاد می‌شود. بنابراین معمولا فشار خون و نبض در سر و بالا تنه طبیعی و در پایین تنه و پاها کاهش یافته است. اگر تنگی آئورت بسیار شدید باشد، ممکن است خون کافی به قسمت‌های پایینی بدن نرسد.

تخمین زده می‌شود، که از هر 10000 نوزاد متولد شده، 4 نوزاد با کوآرکتاسیون آئورت متولد می‌شود. تنگی آئورت، اغلب با سایر بیماری‌ها و نقص‌های مادرزادی آئورت همراهی دارد.

علل و عوامل خطر کوآرکتاسیون آئورت

پزشکان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث کوآرکتاسیون آئورت می‌شود. این بیماری در بیشتر موارد یک نقص مادرزادی است اما به ندرت ممکن است به دلایل زیر، در مراحل بعدی زندگی ایجاد شود:

• وارد شدن آسیب به آئورت
• آترواسکلروز و تصلب شدید شریان‌ها
• آرتریت تاکایاسو که باعث التهاب شدید در شریان‌ها می‌شود.

محل تنگی آئورت معمولاً پس از جایی است که رگ‌های خونی تغذیه کننده بازوها و بالاتنه جدا می‌شوند، و قبل از منشعب شدن رگ‌های خونی پاها و پایین‌تنه است. همانطور که گفتیم این اتفاق باعث بالارفتن فشار خون در بازوها و کم بودن فشار خون در پاها و پایین‌ تنه می‌شود.

کوآرکتاسیون آئورت اغلب با سایر نقایص مادرزادی قلب همراهی دارد:

• دریچه آئورت دولتی. دریچه آئورت، بین بطن چپ و آئورت قرار دارد و آن‌ها را را از هم جدا می‌کند. دریچه آئورت طبیعی سه لت دارد. دریچه آئورت دولتی در بسیاری از موارد با کوارکتاسیون آئورت همراهی دارد.
• تنگی زیر آئورت. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد، که ناحیه‌ی زیر دریچه آئورت باریک شده و جریان خون از بطن چپ به آئورت را مسدود می‌کند. این باریک شدگی ممکن است به شکل یک غشای فیبری باشد.
• مجرای شریانی باز. مجرای شریانی یک رگ خونی است، که شریان ریوی را در دوره جنینی به آئورت متصل می‌کند. مجرای شریانی باعث می‌شود تا خون در دوران جنینی به ریه‌ها جریان پیدا کند. مدت کوتاهی پس از تولد، مجرای شریانی سته می‌شود. اگر این اتفاق نیفتد، عارضه‌ای به نام مجرای شریانی باز ایجاد می‌شود.
• سوراخ در دیوار بین سمت چپ و راست قلب. برخی از افراد با سوراخی در دیواره (سپتوم) بین حفره‌های فوقانی قلب (نقص سپتوم دهلیزی) یا حفره‌های پایینی قلب (نقص سپتوم بطنی) به دنیا می‌آیند. این حفره‌ها باعث مخلوط شدن خون سمت چپ و راست قلب می‌شوند.

کوآرکتاسیون آئورت در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود و همچنین در افرادی که شرایط ژنتیکی خاصی مانند سندرم ترنر دارند، شایع‌تر است.

بیشتر بخوانید: دکتر قلب تهران

تشخیص کوآرکتاسیون آئورت

در بیشتر موارد، کوآرکتاسیون آئورت معمولاً در همان روزهای اول پس از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود. اگر علائم نوزاد خفیف باشد، ممکن است تشخیص بیماری به تاخیر بیفتد. غربالگری نوزاد با استفاده از پالس اکسیمتری در چند روز اول زندگی، ممکن است به تشخیص زودهنگام کوآرکتاسیون آئورت کمک کند.

در نوزادانی که مشکل آن‌ها شدیدتر است، معمولا علائم زیر دیده می‌شود:

• رنگ‌پریدگی پوست
• تحریک پذیری
• تعریق شدید
• مشکل در تنفس

پزشک اغلب می‌تواند کوآرکتاسیون آئورت را با یک معاینه فیزیکی کامل تشخیص دهد. یکی از اصلی‌ترین علائم که هم در نوزادان و هم در افراد با سن بالاتر دیده می‌شود، ضعیف‌تر بودن نبض در پاها و کشاله ران، به نسبت بازوها و گردن است. در اغلب موارد فشار خون بازوها هم به طور محسوسی بالاتر از اندام تحتانی است.

یکی دیگر از علائمی که در معاینه مشخص می‌شود، شنیده شدن صدای زوزه مانند و غیرطبیعی، در سمع قلب با گوشی پزشکی است. به این صدا سوفل قلبی می‌گویند و در اثر اختلال جریان خون در آئورت شنیده می‌شود.

اگر پزشک به کوآرکتاسیون آئورت مشکوک شود، اغلب روش تصویربرداری به نام اکوکاردیوگرافی را برای تایید تشخیص درخواست می‌کند.

اکوکاردیوگرافی در واقع نوعی سونوگرافی از قلب است، که می‌تواند مشکلات ساختاری و عملکرد قلب را به خوبی نشان دهد. محل و شدت کوآرکتاسیون و وجود هر گونه نقص قلبی دیگر، با اکوکاردیوگرافی مشخص می‌شود. ممکن است پزشک تست‌های دیگری را برای بررسی عملکرد قلب درخواست کند، از جمله رادیوگرافی قفسه سینه، نوار قلب (EKG)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و کاتتریزاسیون قلبی.

کوآرکتاسیون آئورت، اغلب به عنوان یک نقص مادرزادی جدی در نظر گرفته می‌شود، زیرا اگر تنگی شدید باشد و تشخیص داده نشود، ممکن است نوزاد بلافاصله پس از تولد دچار مشکلات جدی شود. یکی از روش‌هایی که می‌تواند کمک زیادی به تشخیص زودهنگام کوآرکتاسیون آئورت کند، غربالگری با پالس اکسیمتری است. پالس اکسیمتری یک آزمایش ساده است، که میزان اشباع اکسیژن خون را نشان می‌دهد.

سطوح پایین اکسیژن خون می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به کوآرکتاسیون آئورت باشد. غربالگری نوزادان با استفاده از پالس اکسیمتری می‌تواند برخی از نوزادان مبتلا به نقایص قلبی مادرزادی، مانند کوآرکتاسیون آئورت را قبل از اینکه علائمی از خود نشان دهند شناسایی کند.

بیشتر بخوانید: علائم گرفتگی رگ قلب

درمان کوآرکتاسیون آئورت

مهم نیست که کوآرکتاسیون آئورت در چه سنی تشخیص داده شود، اگر بیمار علامت‌دار باشد، باید در سریع‌ترین زمان ممکن تنگی آئورت را باز کرد. این کار را می‌توان با جراحی و یا با روشی به نام آنژیوپلاستی با بالون انجام داد که در طی کاتتریزاسیون قلبی انجام می‌شود. در آنژیوپلاستی با بالون، یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر وارد بدن شده و به سمت آئورت هدایت می‌شود. هنگامی که کاتتر به ناحیه باریک آئورت رسید، بالونی در محل تنگی باد می‌شود، تا انسداد را برطرف کند.

گاهی اوقات برای گشاد کردن آئورت، از وسیله‌ای به نام استنت استفاده می‌شود. استنت اغلب برای گشاد کردن اولیه آئورت یا باز کردن مجدد آن در صورت باریک شدن مجدد آئورت پس از انجام جراحی استفاده می‌شود.

در طی جراحی برای اصلاح کوآرکتاسیون، قسمت باریک آئورت برداشته می‌شود و سپس آئورت بازسازی شده یا وصله می‌شود تا خون به طور طبیعی در آن جریان یابد.

حتی پس از جراحی، کودکان مبتلا به کوآرکتاسیون آئورت اغلب فشار خون بالایی دارند که با دارو درمان می‌شود. برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به کوآرکتاسیون آئورت بسیار مهم است که به طور منظم با یک متخصص قلب در تماس باشند، تا روند پیشرفت بیماری آن‌ها کنترل شود.