پروپرانولول یک بتابلوکر است و برای درمان مشکلات قلبی، کنترل فشار خون، کمک به مدیریت اضطراب و پیشگیری از بروز سردردهای میگرنی استفاده میشود. این دارو یکی از پرمصرفترین داروها در درمان بیماریهای قلبی و عروقی است و میتواند به درمان و کنترل مشکلات زیر کمک کند:
- درمان فشار خون بالا
- درمان شرایطی که باعث ضربان قلب نامنظم (آریتمی) میشوند، مانند فیبریلاسیون دهلیزی
- کمک به پیشگیری از بیماریهای قلبی، حملات قلبی و سکته مغزی
- پیشگیری از بروز آنژین یا درد قفسه سینه ناشی از مشکلات قلبی
در بعضی از بیماران مبتلا به تیروتوکسیکوز یا پرکاری غده تیروئید، از پروپرانولول در کنار سایر داروها برای تسکین علائم استفاده میشود. این دارو به اشکال مختلفی مانند: قرص، کپسول، فرمهای آهسته رهش و تزریقی در دسترس است.
بتابلاکرها چه داروهایی هستند؟
بتابلاکرها داروهایی هستند که با مقابله با اثرات اپی نفرین یا آدرنالین، باعث کاهش فشار خون و درمان آریتمیهای قلبی و تاکی کاردی میشوند. این داروها باعث میشوند تا قلب آهستهتر و با نیروی کمتری بتپد و به همین دلیل باعث کاهش فشار خون میشوند. بتابلاکرها همچنین باعث گشاد شدن عروق شده و به این ترتیب به جریان خون در عروق هم کمک میکنند. پروپرانولول مشهورترین داروی بتلابلاکر است. از دیگر داروهای این دسته میتوان موارد زیر را نام برد:
- آسبوتولول
- آتنولول
- بیسوپرولول
- متوپرولول
پروپرانولول در چه مواردی تجویز میشود؟
پروپرانولول داروی بسیار پرمصرفی در درمان مشکلات قلبی و عروقی است. این دارو به تنهایی یا همراه با سایر داروها تجویز میشود. از پروپرانولول برای درمان فشار خون بالا، ضربان قلب نامنظم (آریتمی)، ترمور (لرزش دست)، مدیریت استرس و بهبود علائم پرکاری تیروئید استفاده میشود. این دارو برای بیمارانی که دچار حمله قلبی شدهاند تجویز میشود، زیرا تحقیقات نشان دادهاند که تجویز پروپرانولول در این بیماران میتواند به افزایش طول عمر و پیشگیری از عوارض بیشتر کمک کند. همچنین برای جلوگیری از سردردهای میگرنی و درد قفسه سینه (آنژین صدری) هم از پروپرانولول استفاده میشود. پروپرانولول با کاهش فشار خون بالا به جلوگیری از سکته مغزی، حملات قلبی و مشکلات کلیوی کمک میکند. درمان و تسکین آنژین میتواند به بیماران کمک کند تا فعالتر باشند و راحتتر ورزش کنند.
پروپرانولول برای چه کسانی مناسب نیست؟
تقریبا تمام بزرگسالان و افراد بالای 12 سال میتوانند این دارو را مصرف کنند. استفاده از پروپرانولول برای درمان فشار خون بالا در افراد زیر 12 سال تایید نشده است. مصرف پروپرانولول ممکن است برای همه مناسب نباشد. درصورت داشتن هریک از موارد زیر، باید پیش از مصرف دارو، پزشک خود را مطلع کنید:
- تا به حال به پروپرانولول یا هر داروی دیگری واکنش آلرژیک نشان دادهاید.
- فشار خون پایین یا برادی کاردی دارید.
- مبتلا به نارسایی قلبی هستید که در حال بدتر شدن است.
- مبتلا به دیابت هستید.
- دچار مشکلات کبدی یا کلیوی هستید.
- بیماری ریوی یا آسم دارید.
- باردار یا مادر شیرده هستید و یا قصد بارداری دارید.
پروپرانولول و بارداری
در حال حاضر فرض بر این است که مصرف پروپرانولول در دوران بارداری مضر نیست، اما ممکن است بر رشد جنین در بارداری تأثیر بگذارد. در مورد مصرف پروپرانولول با پزشک یا مامای خود صحبت کنید. ممکن است پزشک بخواهد برای اطمینان از رشد طبیعی جنین، آزمایشهای بیشتری را درخواست کند. اگر در تلاش برای باردار شدن هستید یا در حال حاضر باردار هستید، با پزشک خود در مورد فواید و مضرات احتمالی مصرف پروپرانولول صحبت کنید. ممکن است پزشک بتواند داروهای ایمنتر و بهتری را برای مصرف در دوران بارداری به شما معرفی کند.
پروپرانولول و شیردهی
اگر پزشک یا ماما گفت که کودک شما سالم است، مصرف پروپرانولول در دوران شیردهی اشکالی نخواهد داشت. پروپرانولول به مقادیر بسیار اندک وارد شیر میشود اما باعث عارضهای در نوزاد نمیشود. اگر متوجه شدید که کودکتان مثل همیشه خوب غذا نمیخورد، یا بهطور غیرمعمولی خوابآلود به نظر میرسد، یا اگر نگرانی دیگری در مورد کودکتان دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.
نحوه مصرف پروپرانولول
پروپرانولول خوراکی دو نوع اصلی دارد:
نوع استاندارد: سرعت انتشار دارو سریعتر از نوع آهسته رهش است و ممکن است پزشک مصرف آن را چندبار در روز توصیه کند.
نوع آهسته رهش: در این نوع، دارو به آرامی آزاد شده و جذب بدن میشود. در نوع آهسته رهش، دفعات مصرف دارو اغلب کمتر از نوع استاندارد است. مصرف پروپرانولول میتواند باعث احساس خواب آلودگی و سرگیجه شدید شود. به همین دلیل ممکن است پزشک به شما توصیه کند که اولین دوز را پیش از خواب مصرف کنید و یا پس از مصرف دارو، از انجام کارهایی که نیاز به تمرکز بالایی دارند، خودداری کنید.
مهم: حتی اگر احساس خوبی دارید و حس میکنید علائم شما بهتر شده است هم به مصرف دارو ادامه دهید. تنها زمانی که دکتر بگوید، میتوانید مصرف دارو را قطع کنید یا شکل مصرف آن را تغییر دهید.
دوز و مقدار مصرف
قرص پروپرانولول در مقادیر 10 میلی گرم، 40 میلی گرم، 80 میلی گرم و 160 میلی گرم موجود است. فرم آهسته رهش به شکل کپسول و در مقادیر 80 میلی گرم و 160 میلی گرم در بازار یافت میشود. پروپرانولول به شکل شربت هم در دوزهای مشابه با قرص آن در دسترس است. این دارو در فرمهای تزریقی هم تولید شده است که بیشتر کاربرد بیمارستانی دارند. پزشک تعیین میکند که با توجه به بیماری که دارید و شدت آن، باید دارو را با چه دوزی و چندبار در روز مصرف کنید. دوزهای معمول برای بزرگسالان عبارتاند از:
- فشار خون بالا: معمولا درمان با دوز 80 میلی گرم و دوبار در روز آغاز میشود. اگر این دوز به اندازه کافی در کاهش فشار خون موثر نباشد، پزشک ممکن است آن را تا حداکثر 160 میلی گرم، دو بار در روز افزایش دهد.
- میگرن و آنژین (درد قفسه سینه): در این موارد دارو با دوز 40 میلیگرم و برای دو یا سه بار در روز تجویز میشود. دوز دارو میتواند به 120 تا 240 میلی گرم در روز هم افزایش یابد.
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی): 10 تا 40 میلی گرم، 3 یا 4 بار در روز.
- اضطراب: اغلب برای درمان اضطراب، پروپرانولول به میزان 40 میلی گرم یک بار در روز تجویز میشود. دوز دارو میتواند به 40 میلی گرم 3 بار در روز هم افزایش یابد.
- پرکاری غده تیروئید (تیروتوکسیکوز): 10 تا 40 میلی گرم، 3 یا 4 بار در روز.
این دوزها معمولا در افراد بالای 65 سال و بیماران مبتلا به مشکلات کبدی و کلیوی، کمتر از این مقادیر است. تجویز پروپرانولول در کودکان معمولا با توجه به وزن کودک انجام میشود.
شیوه مصرف
پروپرانولول معمولا معده شما را ناراحت نمیکند، بنابراین می توانید آن را با یا بدون غذا مصرف کنید. باید دارو را با یک لیوان آب پر مصرف کنید. اگر بلعیدن قرصها برایتان دشوار است، میتوانید درصورت امکان قرص را نصف کنید و هر نصفه را جداگانه مصرف کنید. توجه کنید که هر قرصی امکان نصف شدن را ندارد. تنها قرصهایی که در وسط آنها یک خط وجود دارد را میتوانید نصف کنید. اگر برای شما کپسول پروپرانولول تجویز شده است، آن را به طور کامل با یک لیوان آب مصرف کنید. توجه کنید که به هیچ وجه نباید کپسول را بشکنید، بجوید یا پودر آن را در آب حل کنید.
مصرف شربت پروپرانولول چگونه است؟
باید از یک سرنگ یا قاشق مخصوص برای اندازه گیری دقیق دوز دارو استفاده کنید. بهتر است از قاشق معمولی برای مصرف دارو استفاده نکنید، زیرا امکان اندازه گیری دوز دارو با کمک آن وجود ندارد. اگر مصرف یک دوز پروپرانولول را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید، مگر اینکه تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده باشد. هرگز 2 دوز را همزمان مصرف نکنید و هرگز یک دوز اضافی را برای جبران یک دوز فراموش شده مصرف نکنید. اگر این اتفاق زیاد میافتد، بهتر است یک زنگ هشدار تنظیم کنید تا مصرف دارو را به شما یادآوری کند. همچنین میتوانید از داروساز خود کمک بخواهید.
عوارض مصرف بیش از حد پروپرانولول
مصرف بیش از حد پروپرانولول می تواند ضربان قلب شما را کاهش داده و تنفس را دشوار کند. همچنین می تواند باعث سرگیجه و لرزش شود. درصورتی که به اشتباه، داروی بیش از حد مصرف کردهاید، باید حتما با اورژانس تماس بگیرید، حتی اگر حال شما در حال حاضر خوب باشد. بیش از مصرف باید بروشور دارو را مطالعه کنید و دارو را حتما در شرایط توصیه شده نگهداری کنید. همچنین قبل از مصرف دارو باید تاریخ انقاضا را هم چک کنید. به هیچ وجه دارویی که تاریح انقضای آن گذشته است را در خانه نگهداری نکنید.
عوارض احتمالی مصرف پروپرانولول چیست؟
قرص پروپرانولول ممکن است باعث خواب آلودگی شود. اگر تازه مصرف این دارو را شروع کردهاید، بهتر است تا زمانی که از نحوه تاثیر آن بر بدن خود مطمئن نشدهاید، رانندگی نکنید، از ابزارآلات استفاده نکنید و کارهایی که نیاز به تمرکز فکری بالایی دارند را کنار بگذارید. پروپرانولول میتواند عوارض دیگری هم داشته باشد که بعضی از این عوارض نادر، اما جدیتر هستند. همچنین حتما پیش از مصرف پروپرانولول، لیست کاملی از تمام داروهای مصرفی خود، از جمله مکملها و داروهای گیاهی را به پزشک خود بدهید. پروپرانولول باعث افزایش یا کاهش تاثیر بعضی داروها شده و ممکن است مصرف آن، همزمان با برخی از داروها ممنوع باشد.
عوارض جانبی رایج
از عوارض جانبی رایج و خفیفتر پروپرانولول میتوان موارد زیر را نام برد:
- برادی کاردی یا کند شدن ضربان قلب
- اسهال
- خشکی چشم
- ریزش مو
- حالت تهوع
- ضعف و خستگی
در بیشتر موارد، این عوارض ظرف چند روز تا چند هفته از بین میروند. اگر عوارض شما شدید هستند یا از بین نمیروند، باید با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.
عوارض جانبی جدی
اگر هریک از عوارض زیر را داشتید، باید فورا با پزشک خود تماس بگیرید. اگر احساس میکنید حال شما خیلی بد است، بهتر است با اورژانس تماس بگیرید. از عوارض جدی ناشی از پروپرانولول میتوان موارد زیر را نام برد:
- بثورات پوستی
- خارش
- کهیر
- تورم صورت، لبها یا زبان
- مشکلات تنفسی
- افزایش یا کاهش قند خون
- سردی دست و پاها
- مشکلات خواب یا کابوس دیدن
- خشکی پوست و پوسته پوسته شدن
- توهم
- گرفتگی یا ضعف عضلانی
- کند شدن ضربان قلب
- تورم پاها
- افزایش وزن ناگهانی
- استفراغ
این علائم نشان دهنده حساسیت و واکنش آلرژیک هستند. درصورت بروز هریک از این علائم باید در اسرع وقت به دنبال کمک پزشکی باشید. با این همه نباید زیاد نگران باشید، زیرا پروپرانولول در بیشتر افراد باعث هیچ عارضهای نمیشود. همچنین نباید هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک قطع کنید. اگر دچار عارضه شدید باید پیش از قطع دارو حتما با پزشک خود مشورت کنید.
نحوه مقابله با عوارض جانبی پروپرانولول
توصیههای زیر به درمان و تسکین عوارض ناشی از پروپرانولول کمک میکند:
- سردرد: استراحت و نوشیدن مایعات زیاد، کلید اصلی برای درمان سردرد ناشی از مصرف پروپرانولول است. همچنین باید مصرف نوشیدنیهای الکلی را هم کنار بگذارید. از پزشک یا داروساز خود بخواهید تا یک مسکن مناسب به شما معرفی کند. اگر سردرد بیش از یک هفته طول کشید یا شدید بود، با پزشک خود تماس بگیرید.
- احساس خستگی، سرگیجه یا ضعف: به تدریج با عادت کردن بدن به دارو، این عوارض جانبی هم کم کم از بین خواهند رفت. اگر پروپرانولول به شما احساس سرگیجه میدهد، بنشینید یا دراز بکشید تا احساس بهتری داشته باشید. بهتر است الکل مصرف نکنید زیرا باعث بدتر شدن حال شما میشود. تا زمانی که احساس خوبی ندارید، رانندگی و دوچرخه سواری نکنید.
- سردی انگشتان دست یا پا: دستها یا پاهای خود را زیر آب گرم قرار دهید، آنها را ماساژ دهید و انگشتان دست و پای خود را مرتب تکان دهید. سیگار نکشید یا نوشیدنیهای حاوی کافئین مصرف نکنید، زیرا این کار میتواند رگهای خونی شما را باریکتر کند و جریان خون را در دستها و پاهای شما محدودتر کند. سعی کنید از دستکش و جوراب گرم استفاده کنید. همچنین نباید ساعت یا دستبند تنگ بپوشید.
- مشکلات گوارشی و اسهال: بهتر است غذاهای پرادویه و تند نخورید. ممکن است مصرف پروپرانولول بعد از غذا یا میان وعده کمک کننده باشد. سعی کنید آب زیادی بنوشید، به خصوص اگر اسهال هستید و علائم کم آبی مانند: ادرار کردن کمتر از حد معمول یا ادرار تیره و بد بو دارید. برای درمان اسهال و استفراغ بدون مشورت با داروساز یا پزشک از هیچ داروی دیگری استفاده نکنید.
- دل درد: استراحت کنید و وعدههای غذایی خود را کوچکتر کنید. اگر درد زیادی دارید، با داروساز یا پزشک خود صحبت کنید.