سندرم احتقان لگن (PCS) یکی از دلایل درد مزمن لگن است. یک بیماری بسیار شایع در خانم‌ها که به طور بالقوه می‌تواند منجر به ناتوانی قابل توجهی در آن‌ها شود. تقریباً یک سوم از زنان در بعضی از دوران زندگی خود از درد مزمن لگن رنج می‌برند. طبق تعریف، این درد مزمن بیش از شش ماه طول می‌کشد و به چرخه قاعدگی زن مربوط نمی‌شود.

دلایل مختلف زیادی برای درد مزمن لگن وجود دارد. همین امر می‌تواند تشخیص بیماری را دشوار کند. اگر درد هنگام نشستن یا ایستادن بدتر شود و با دراز کشیدن تسکین یابد، پزشک باید سندرم احتقان لگن (PCS) را در نظر بگیرد. همچنین ممکن است برخی از بیماران با ادرار کردن (دیسوریا) یا در طول یا بعد از فعالیت جنسی (دیس پارونیا) این درد را تجربه کنند.

PCS با آنچه که به عنوان اتساع ورید تخمدان و لگن شناخته شده است همراه است. این بیماری می‌تواند منجر به رگ‌های واریسی در لگن، ران‌ها، ناحیه باسن یا واژن شود. سندرم احتقان لگن به یک بیماری پیچیده است که برای درمان و ارزیابی به یک تیم پزشکی متشکل از چند متخصص مختلف نیاز دارد.

علت واریس لگنی چیست؟

هم زنان و هم مردان ممکن است به سندرم احتقان لگن مبتلا شوند. علت واریس لگن مشخص نیست. با این وجود، احتمال ناهنجاری‌های آناتومیک یا هورمونی یا اختلال عملکرد می‌تواند به پیشرفت PCS کمک کند. اکثر زنانی که به این بیماری مبتلا هستند بین 20 تا 45 سال سن دارند و چندین بارداری قبلی داشته‌اند.

یک نظریه در مورد این بیماری این است که تغییرات هورمونی و افزایش وزن به همراه تغییرات آناتومیکی در ساختار لگن در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش فشار در رگ‌های تخمدان شود. این افزایش فشار ممکن است دیواره ورید را تضعیف کند و منجر به اتساع آن شود. همچنین، استروژن می‌تواند دیواره‌های ورید را تضعیف کرده و زنان را مستعد PCS کند.

آنچه پزشکان می‌دانند این است که در رگ‌های طبیعی، خون از لگن به سمت قلب در رگ تخمدان جاری می‌شود و توسط دریچه‌های داخل ورید از جریان برگشتی خون جلوگیری می‌شود. وقتی رگ تخمدان گشاد شود، دریچه‌ها به درستی بسته نمی‌شوند. این امر منجر به جریان خون به عقب می‌شود که به عنوان “ریفلاکس” نیز شناخته می‌شود. وقتی این اتفاق بیفتد، خون در لگن جمع می‌شود. این اتفاق به نوبه خود منجر به واریس لگن و علائم بالینی سنگینی و درد می‌شود.

عوامل خطر

بیشتر خانم‌های مبتلا به سندرم احتقان لگن، کمتر از 45 سال سن دارند و در سنین باروری خود هستند. عوامل خاصی می‌تواند زن را در معرض خطر بیشتری برای این بیماری قرار دهد، از جمله:

• حاملگی‌های متعدد (2 یا بیشتر)
• وجود یک رحم رتروورسه
• پر بودن رگ‌های پا
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• افزایش یا اختلال در عملکرد هورمونی
• پروستاتیت در مردان

علائم

علائم واریس لگن ممکن است هریک از موارد زیر را شامل شود:

• درد کسل کننده، تیر کشیدن لگن یا پایین کمر، به خصوص هنگام ایستادن و بدتر شدن آن در طول دوره قاعدگی
• مثانه تحریک‌پذیر که گاهی منجر به بی‌اختیاری استرسی ادرار می‌شود
• روده تحریک‌پذیر (درد مکرر شکم و اسهال متناوب همراه با یبوست)
• درد آمیزش عمیق (ناراحتی در طی یا بعد از مقاربت جنسی)
• واریس یا واریس واژینال (وریدهای برآمده در اطراف و جلوی محل عبور ادرار)
• رگ‌های واریسی بالای ران داخلی یا پشت ران

سندرم احتقان لگن در مردان کمتر نمایان است و به اشتباه ممکن است به عنوان سندرم پروستاتیت شناخته شود. سندرم احتقان لگن مردانه می‌تواند در اثر واریس لگن و جراحی‌هایی مثل واریکوسلکتومی ایجاد شود و می‌تواند مربوط به واریکوسل اسکروتوم، سندرم پروستاتیت و اختلال عملکرد عضلات کف لگن باشد. 50٪ موارد نازایی مردان مبتلا به سندرم احتقان لگن است. آتروفی بیضه نیز ممکن است در این بیماری رخ دهد. در مردان، اغلب این بیماری از طریق مشاهده واریس‌های قابل مشاهده بر روی کیسه بیضه تشخیص داده می‌شود.

تشخیص

چندین آزمایش تشخیصی ممکن است در ارزیابی PCS مفید باشد.

سونوگرافی 

 سونوگرافی شکمی و لگن می‌تواند به تشخیص سندرم احتقان لگن کمک کند. پزشکان با استفاده از سونوگرافی می‌توانند بطور مستقیم ریفلاکس را در رگ‌های تخمدان مشاهده کرده و رگ‌های ضعیف لگن را شناسایی کنند.

توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI)

در برخی شرایط، سونوگرافی به تنهایی ممکن است تمام اطلاعات لازم را ارائه ندهد و پزشک شما ممکن است بخواهد از آزمایش‌های تصویربرداری بیشتری استفاده کند. زمانی که پزشک به دنبال ناهنجاری‌های دیگر و ارزیابی ساختارهای اطراف می‌گردد، از CT و MRI برای تصویربرداری از رگ‌های غیرطبیعی در لگن استفاده می‌شود.

ونوگرافی لگن

ونوگرافیل گن قطعی‌ترین روش تصویربرداری برای تشخیص سندرم احتقان لگن، با حداقل تهاجم است که توسط یک متخصص عروق در بیمارستان انجام می‌شود. یک سوند (لوله) از ناحیه کشاله ران یا گردن وارد سیستم وریدی می‌شود و از اشعه ایکس برای هدایت کاتتر به داخل ورید تخمدان استفاده می‌شود. یک رنگ بر پایه ید به داخل رگ تزریق می‌شود و تصاویری از آن به دست می‌آید. ونوگرافی لگن همچنین ممکن است به عنوان یک روش درمانی در ترکیب با یک روش جراحی کم تهاجم، تحت عنوان آمبولیزاسیون لگن مورد استفاده قرار گیرد. بنا به تشخیص جراح شما، این روش‌ها ممکن است به صورت مشترک یا جداگانه و در زمان‌های مختلف انجام شوند.

درمان واریس لگنی

گزینه‌های درمانی پس از تشخیص متفاوت هستند. احتقان لگن غالباً به اشتباه تشخیص داده می‌شود و درمان آن دشوار است، اما به حداقل رساندن احتقان در رگ‌ها می‌تواند از طریق تغییر سبک زندگی، استفاده از مکمل و رژیم غذایی مناسب و رویکردهای پزشکی حاصل شود. برخی گزینه‌های درمانی این بیماری عبارتند از:

ورزش

ورزش می‌تواند در به حداقل رساندن احتقان و جمع شدن مایعات ناحیه لگن موثر باشد زیرا جریان خون را حفظ می‌کند. ترجیحا پیاده‌روی صبحگاهی یا دویدن سریع بهتر است زیرا درد و گرفتگی اغلب صبح‌ها وجود دارد. همچنین، شنا یا دوچرخه‌سواری نیز می‌توانند گزینه‌های خوبی باشند.

رژیم غذایی

از آنجا که یبوست علائم احتقان لگن را تشدید می‌کند، پزشکان بر مصرف مواد غذایی پر فیبر تأکید می‌کنند. یک رژیم غذایی پر فیبر حاوی برنج سبوس‌دار، غلات، لوبیا و حبوبات، و همچنین مایعات زیادی است. به حداقل رساندن مصرف کافئین و نوشیدنی‌های غیرالکلی و افزایش مصرف آب و چای‌های گیاهی نیز مفید است.

مکمل‌ها

گیاهانی که می‌توانند به تون رحم کمک کند شامل برگ تمشک به شکل چای یا قرص هستند. دانه انگور به احتقان و تون رگ‌ها کمک می‌کند.

بیوفلاوونوئیدها ترکیبات گیاهی هستند که ممکن است به تقویت رگ‌های خونی کمک کرده و نشت رگ‌های خونی و ضعف آن‌ها را که باعث احساس سنگینی می‌شوند، به حداقل برساند. بیوفلاوانوئیدها شامل روتین و هسپریدین هستند که هر دو در میوه‌ها یافت می‌شوند.

پروانتوسیانیدین‌های الیگومریک (OPCs) نوع دیگری از فیتون‌های مغذی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند که با کمک به کاهش شکستگی کلاژن و حفظ استحکام و لحن در رگ‌ها به محافظت از مویرگ‌ها کمک می‌کنند . OPC در انواع توت‌ها و میوه‌هایی مانند زغال اخته و انگور یافت می‌شود.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی(NSAIDs)

از NSAID ها می‌توان برای تسکین علائم ناشی از درد مزمن که با سندرم احتقان لگن همراه است، استفاده کرد. با این حال، این داروها علت اصلی درد لگن، یعنی عدم کفایت لگن یا تخمدان را درمان نمی‌کنند.

مدروکسی پروژسترون استات(MPA)

 این دارو عملکرد تخمدان را سرکوب می‌کند و انقباض وریدی را افزایش می‌دهد و در نتیجه جریان خون به سمت قلب افزایش می‌یابد.

گوسرلین 

 این دارو یک هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) است که عملکرد مشابهی با مدروکسی پروژسترون استات در افزایش انقباض وریدی و همچنین سرکوب عملکرد تخمدان دارد.

اسکلروتراپی فوم

با این روش، پزشک شما سوند را نزدیک به رگ‌های لگن و تخمدان گشاد شده قرار می‌دهد. وقتی این کار انجام شد، ماده‌ای به نام اسکلروزانت به این رگ‌ها تزریق می‌کند که رگ‌ها را مسدود کند. هنگامی که تمام رگ‌های گشاد شده به طور کامل بسته شدند، علائم درد بهبود می‌یابد.

آمبولیزاسیون ورید لگن 

آمبولیزاسیون ورید لگنی زنانه استانداردی در درمان سندرم احتقان لگن است. آمبولیزاسیون لگن یک روش پیشرفته است که برای اطمینان از قرارگیری دقیق عوامل آمبولیک از فلوروسکوپی، نوعی تصویربرداری پزشکی که تصویر زنده اشعه ایکس را روی یک مانیتور نمایش می‌دهد، استفاده می‌کند.

در طول درمان آمبولیزاسیون ورید لگن:

• پوست شما در محل تزریق استریل می‌شود.
• برای بی‌حس کردن محل تزریق از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. همچنین برای آرام کردن بسیاری از بیماران از  IV استفاده می‌کنند تا بیمار در حالت خواب و بیدرای قرار گیرد.
• روی میز اشعه ایکس فلوروسکوپی قرار می‌گیرید.
• پزشک رادیولوژی برش کوچکی را در ناحیه کشاله ران شما ایجاد می‌کند.
• پزشک شما یک سوند (لوله) را در یکی از رگ‌های خونی پای شما قرار داده و آن را به رگ مورد نظر در ناحیه لگن هدایت می‌کند و از تصویر فلوئوروسکوپی به عنوان مرجع استفاده می‌کند.
• پس از قرارگیری کاتتر، ماده آمبولیک (کویل فلزی یا مواد دیگر) برای مسدود کردن ورید ضعیف شده قرار می‌گیرد.
• سوند برداشته می‌شود.
• این عمل به طور معمول حدود یک ساعت طول می‌کشد.

اگر مبتلا به آسم هستید، حتماً در طی مراجعه اولیه به کلینیک به پزشکان اطلاع دهید. ماده‌ای که معمولاً برای اسکلروز (مسدود کردن) رگ‌ها استفاده می‌شود می‌تواند در افرادی که مستعد هستند علائم آسم ایجاد کند.

هنگامی که رگ‌های ضعیف مسدود شدند، تجمع خون در رگ‌ها باید کاهش یابد و در نتیجه فشار و درد لگن متوقف شود.

بعد از عمل چه اتفاقی می‌افتد؟ 

بعد از عمل، شما به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید و توسط تیم مراقبت خود تحت نظر قرار می‌گیرید. در بیشتر موارد، این روش‌های درمانی به صورت سرپایی انجام می‌شوند و شما همان روز به خانه برمی‌گردید، اگرچه برای برخی از بیماران نیاز است که یک شب در بیمارستان بستری شوند. در بیشتر موارد، شما می‌توانید بلافاصله فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید.