واریس عبارت است از سیاهرگ‌های متورم و بیرون زده‌ای که به رنگ کبود یا آبی دقیقاً در زیر سطح پوست ظاهر می‌شوند. واریس عمدتاً در سیاهرگ‌های ران و ساق پا اتفاق می‌افتد، اما احتمال بروز آن در سایر نقاط بدن نیز وجود دارد. بسیاری از خانم‌ها در طی دوران بارداری برای اولین بار به واریس دچار می‌شوند و یا علائم واریس در آنها تشدید می‌شود. همزمان با رشد جنین در طی دوران بارداری، فشار وارد بر سیاهرگ‌های سمت راست بدن شما نیز مرتباً بیشتر می‌شود و این به نوبه خود، فشار وارد بر سیاهرگ‌های پا را نیز افزایش می‌دهد. خوشبختانه علائم واریس در سیاهرگ‌های پا معمولاً بعد از زایمان بهبود پیدا می‌کند، مخصوصاً در صورتی که شما تا قبل از باردار شدن سابقه ابتلاء به واریس را نداشته‌اید. اما در صورتی که واریس شما بعد از وضع حمل خوب نشود، چند راه برای درمان آن وجود دارد که در این مقاله به تشریح آنها می‌پردازیم.

چرا رگ‌های واریسی در دوران بارداری ظاهر می‌شوند؟

در طی دوران بارداری حجم خون در بدن شما افزایش پیدا می‌کند، اما سرعت جریان خون از پاها و اندام‌های تحتانی به سمت لگن شما کمتر می‌شود. این امر باعث می‌شود که فشار وارد بر سیاهرگ‌ها نیز بیشتر شود و علائم واریس در این سیاهرگ‌ها بروز پیدا کند. رگ‌های واریسی، در واقع سیاهرگ‌های گشاد شده‌ای هستند که بیشتر در ران و ساق پاها دیده می‌شوند، اما در دوران بارداری ممکن است در باسن و در ناحیه واژن نیز دیده شوند.

تغییرات هورمونی که در مادران باردار اتفاق می‌افتد نیز می‌تواند منجر به بروز واریس شود، برای مثال افزایش میزان هورمون پروژستین در دوران بارداری می‌تواند باعث اتساع یا گشاد شدن سیاهرگ‌ها شود. علاوه بر آن در دوران بارداری، خود جنین موجود در رحم نیز فشار بیشتری را بر بزرگ سیاهرگ زیرین (سیاهرگی که خون را از پا و اندام‌های تحتانی به طرف قلب می‌برد) وارد می‌کند و موجب افزایش واریس در سیاهرگ‌های این اندام‌ها می‌شود. سابقه فامیلی در ابتلا به واریس نیز یکی دیگر از عواملی است که در بروز واریس در دوران براداری نقش دارد. واریس معمولاً خطری برای سلامتی مادران باردار به همراه ندارد، فقط ممکن است برای آنها خارش و ناراحتی ایجاد کند.

واریس در دوران بارداری می‌تواند با زیاد شدن وزن و مقدار مایعات بدن در این دوران نیز ارتباط داشته باشد. بارداری‌های متعدد هم می‌تواند باعث واریس شود. در واقع، بارداری‌های متعدد همیشه منجر به بزرگتر شدن اندازه و شکل رگ‌های واریسی و تشدید علائم این عارضه در زنان می‌شود.

واریس در بارداری بیشتر در کدام نواحی بدن اتفاق می‌افتد؟

سیاهرگ‌های واریسی در حالت عادی بیشتر در ران و ساق پا دیده می‌شوند، اما در دوران بارداری ممکن است واریس در نزدیکی واژن نیز دیده شود. علت اصلی بروز واریس در ناحیه واژن آن است که وزن بدن زنان باردار و مقدار مایعات بدن آنان در دوران بارداری افزایش زیادی پیدا می‌کند. علاوه بر آن، جنین موجود در رحم نیز به قسمت‌هایی از لگن (و پایین شکم) فشار وارد می‌کند و باعث بزرگ شدن سیاهرگ‌های ناحیه واژن می‌شود. مادران بارداری که طول دوران بارداری به واریس سیاهرگ‌های واژن دچار شوند، همزمان با آن حتماً علائم واریس در پاهای آنان نیز دیده می‌شود.

علائم

رگ‌های واریسی علاوه بر آنکه از نظر ظاهری چندان خوشایند نیستند، می‌توانند علائم زیر را نیز به همراه داشته باشد:

• خارش و ناراحتی پوست در روی سیاهرگ‌ها
• ورم پاها و مچ پا
• گرفتگی عضلات در شب
• سنگین و دردناک شدن پاها و اندام‌های تحتانی

اگر این علائم در شما خیلی شدید است و یا ناراحتی خیلی زیادی برای شما ایجاد کرده است، با پزشک خود مشورت کنید و کمک‌ها و توصیه‌های او را جویا شوید.

تشخیص واریس بارداری

واریس معمولاً توسط یک پزشک متخصص واریس  به راحتی تشخیص داده می‌شود و نیازی به انجام معاینات و آزمایشات اضافی وجود ندارد. با این حال در مواردی که واریس در پاها باشد، ممکن است از سونوگرافی داپلر  نیز برای تعیین وجود لخته‌های خون  استفاده شود. سونوگرافی داپلر در واقع یک نوع آزمایش بدون درد است که برای ارزیابی عملکرد دریچه‌های سیاهرگی در کشاله ران انجام می‌شود و نتایج آن می‌تواند نشان دهد که چه مقدار خون به پاهای بیمار جریان پیدا می‌کند. این آزمایش همچنین می‌تواند وجود لخته‌های خون در سیاهرگ‌ها را نشان بدهد.

درمان

اصولاً درمان واریس در طی دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا علائم واریس معمولاً بعد از وضع حمل به خودی خود بهبود پیدا می‌کند. با این وجود در صورتی که شما در فاصله سه ماه تا یک سال بعد از زایمان، بهبودی در علائم واریس خود مشاهده نکردید، باید نسبت به درمان آن اقدام کنید.

جوراب واریس

جوراب‌های واریس به طور اختصاصی برای فشردن پاها با یک نیروی ثابت جهت بهبود گردش خون در پا طراحی شده‌اند. این جوراب‌ها اغلب در قسمت قوزک پا تنگ‌تر هستند و اندازه آنها به طرف ساق پا به تدریج گشادتر می‌شود. این حالت باعث می‌شود که خون در پاها بیشتر به طرف بالا و به سمت قلب جریان پیدا کند.

لیزر درمانی

جراحی واریس با لیزر یک روش درمانی است که در آن از گرمای لیزر برای کاهش علائم واریس در سیاهرگ‌ها استفاده می‌شود. سیاهرگ‌های واریسی، سیاهرگ‌های متورم و بیرون‌زده‌ای هستند که اغلب در ناحیه ران و ساق پا دیده می‌شوند. لیزر دستگاهی است که یک پرتو خفیف از اشعه لیزر را به شکل امواج نور به موضع آسیب‌دیده می‌تاباند. جراحی لیزر باعث بسته شدن یا تنگ‌تر شدن سیاهرگ‌های واریسی و ترمیم بافت‌های زخمی و آسیب‌دیده در این رگ‌ها می‌شود. این کار باعث مسدود شدن سیاهرگ‌های آسیب‌یده و بند آمدن خونریزی از این سیاهرگ‌ها می‌شود و به جای آنها، خون در رگ‌های دیگری که در نزدیکی این سیاهرگ‌ها قرار دارند جریان پیدا می‌کند.

اسکلروتراپی

در روش اسکلروتراپی یک محلول مستقیماً به درون سیاهرگ آسیب‌دیده تزریق می‌شود. محلول اسکلروتراپی باعث زخم شدن و تشکیل بافت جای زخم در درون سیاهرگ می‌شود و در نتیجه خون را وادار می‌کند که به طرف سیاهرگ‌های سالم‌تر تغییر مسیر بدهد. بقایای سیاهرگ‌ فروریخته نیز به درون بافت موضع محل درمان جذب شده و نهایتاً محو خواهد شد. بعد از درمان اسکلروتراپی، سیاهرگ‌های درمان شده در عرض یکی دو هفته به طور کامل محو می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است مشاهده نتایج کامل این درمان تا یک ماه یا بیشتر هم طول بکشد. در بعضی موارد هم ممکن است به چند جلسه درمان اسکلروتراپی نیاز باشد.

آر اف (رادیوفرکانسی)

در روش RF یا رادیوفرکانسی، دیواره سیاهرگ واریسی شما با استفاده از انرژی امواج رادیوفرکانس گرم می‌شود. برای دسترسی به این سیاهرگ‌ها یک بریدگی کوچک دقیقاً در بالا یا زیر زانوی شما ایجاد می‌شود.

لیزر داخل عروق (EVLT)

در این روش از فیبرهای نازک لیزر داخل رگ برای بستن رگهای واریس بزرگ استفاده می‌شود. نمونه این درمان در سایت  drmehdikarimi.com در این مقاله قابل مشاهده است.

جراحی

برای درمان سیاهرگ‌های واریسی در پاها، روش‌های جراحی مختلفی وجود دارد که عبارتند از:

• جراحی شکافتن و بستن (Surgical Ligation and Stripping): این عمل جراحی فقط در مواردی انجام می‌شود که اندازه سیاهرگ‌های واریسی خیلی بزرگ و ظاهر آنها خیلی ناخوشایند باشد. این عمل جراحی نیاز به بیهوشی عمومی دارد و دوره نقاهت بعد از آن نیز 5 تا 7 روز طول می‌کشد. عوارض جانبی ناشی از این عمل جراحی در مقایسه با روش‌های جدیدتر، کمی بیشتر است.
• سوارخ کردن و بستن (Ligation and stabs): در این روش، سیاهرگ سطحی در ناحیه کشاله ران در شرایط بیهوشی عمومی به طور کامل بسته می‌شود و فقط سیاهرگ‌های واریسی خیلی بزرگ و برجسته در ساق و ران پا برداشته می‌شوند. برای این منظور زخم‌های کوچکی به اندازه یک سانتی‌متر تحت شرایط بی‌حسی موضعی بر روی پوست ایجاد می‌شود و سیاهرگ‌های سطحی از طریق این زخم‌ها برداشته می‌شوند. اغلب افرادی که این عمل جراحی را انجام می‌دهند می‌توانند بعد از دو تا سه روز به محل کار خود باز گردند. کبودی و خون‌مردگی، شایع‌ترین عارضه جانبی ناشی از این عمل است.

پیشگیری

چند راهکار مختلف وجود دارد که شما می‌توانید با رعایت آنها از بروز واریس در دوران بارداری پیشگیری کنید. این نکات عبارتند از:

• سعی کنید روی سمت چپ بدن بخوابید یا تکیه بدهید تا فشار وارد بر بزرگ سیاهرگ زیرین شما کمتر شود. در هنگام خوابیدن یک بالش در زیر پاها و یک بالش هم در پشت کمر خود بگذارید.
• از نشستن یا ایستادن به حالت ثابت برای مدت طولانی خودداری کنید. سعی کنید حداقل هر 30 دقیقه یک بار، کمی در اطراف خود قدم بزنید و یا چند نرمش ملایم انجام دهید تا جریان خون در اندام‌های شما برقرار شود. حتی یک پیاده‌روی سریع و کوتاه نیز می‌تواند برای این منظور خیلی به شما کمک نماید.
• اگر مجبور هستید که در محل کار خود تمام روز را پشت میز بنشینید، پاهای خود را روی هم نیندازید. هر موقع که می‌توانید پاهای خود را بالا بیاورید و همیشه یک جعبه یا زیرپایی مناسب در زیر پاهای خود بگذارید.
• افزایش خیلی سریع و بیش از حد وزن شما می‌تواند باعث افزایش خطر بروز واریس شود. پس سعی کنید در دوران بارداری یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.