نارسایی مزمن وریدی یک اختلال شایع بوده که عروق پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نارسایی مزمن وریدی یک بیماری است که در طی چندین سال و به دلیل عملکرد نامناسب دریچه‌های وریدی شکل می‌گیرد. علائم اولیه این بیماری شامل تورم مچ و ساق پا است. در صورتی که این بیماری تحت مداوا قرار نگیرد، ممکن است مویرگ‌های اطراف ورید مبتلا پاره شده و باعث تغییر رنگ پوست به قرمز مایل به قهوه‌ای شوند. به علاوه، زخم‌های بهبود نیافته که به آنها زخم استاز گفته می‌شود شکل می‌گیرند.

نارسایی مزمن وریدی چیست؟

نارسایی مزمن وریدی زمانی اتفاق می‌افتد که وریدهای پا قادر به بازگرداندن خون به سمت قلب نباشند. (سرخرگ‌ها خون را از قلب به سمت اندام‌ها حمل می‌کنند در حالی که وریدها خون را از قسمت‌های مختلف بدن به سمت قلب می‌برند). مشکلات دریچه‌ها در وریدها باعث می‌شود که خون به جای این که به سمت قلب هدایت شود، در هر دو جهت شود. در صورتی که این دریچه‌ها به درستی کار نکنند باعث تجمع خون در پاها می‌شوند. در صورتی که نارسایی وریدی مزمن تحت مداوا قرار نگیرد، درد، تورم و زخم‌های واریسی به وجود می‌آیند. نارسایی مزمن وریدی تهدید خطرناک برای سلامتی محسوب نمی‌شود ولی باعث ایجاد درد و ناتوانی می‌شود.

علل

نارسایی مزمن وریدی بیشتر در بین افراد چاق، زنان باردار یا افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند دیده می‌شود. احتمال بروز این بیماری در افرادی که پای آنها دچار آسیب‌دیدگی شده است، عمل جراحی انجام داده‌اند یا در گذشته سابقه لخته شدن خون داشتند بیشتر است. برخی از علل ابتلا به نارسایی مزمن وریدی عبارتند از:

• فشار خون بالا در وریدهای پا به مدت طولانی به دلیل نشستن یا ایستادن‌های طولانی مدت
• بی‌تحرکی و ورزش نکردن
• استعمال دخانیات
• عوامل هورمونی (یائسگی)
• ترومبوز ورید عمقی (لخته شدن خون در ورید عمقی معمولاً در ساق یا ران پا)
• فلبیت (تورم و التهاب ورید سطحی معمولاً در پاها)

علائم

برخی از علائم ابتلا به نارسایی مزمن وریدی عبارتند از:

• اتساع وریدی
• تورم در پاها و مچ پا
• گرفتگی ساق‌های پا یا خارش دردناک پاها
• درد در خلال راه رفتن که با استراحت رفع می‌شود.
• پوست قهوه‌ای‌رنگ به خصوص در نزدیکی مچ پا
• بیماری واریس
• زخم‌های واریس که در برخی مواقع به درمان بسیار مقاوم می‌شوند.

برخی از عواملی که احتمال ابتلا به نارسایی مزمن وریدی را افزایش می‌دهند

• سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری واریس
• افزایش سن هم برای مردان و هم برای زنان
• بارداری
• ملزومات شغلی مانند نیاز به ایستادن‌های طولانی مدت
• چاقی و اضافه‌وزن

 عوارض عدم درمان نارسایی وریدی

 عدم درمان نارسایی وریدی مزمن می‌تواند باعث بروز عوارض جدی در بیمار شود. رفلاکس وریدی که با بیماری عروق واریسی ارتباط دارد می‌‌تواند باعث افزایش بروز برخی از علائم و نشانه‌ها از قبیل پا درد و تورم شود. این امر نشان دهنده افزایش فشار درون رگ ناشی از نارسایی پیوند دریچه درون عروق است. تغییرات پوستی از قبیل استاتیس درماتیت حتی می‌تواند باعث بروز سلولیت شوند یا در قسمت مچ و ساق پا قابل مشاهده باشند. در نهایت این اختلال باعث زخم شدن پوست می‌شود که درمان و ترمی‌م آن به یک اقدام چالش برانگیز تبدیل خواهد شد. استاتیس درماتیت یک نوع التهاب پوست است که به علت آسیب دیدگی عروق اندام تحتانی به وجود می‌آید و باعث کاهش جریان خون رسانی به پا خواهد شد. علائم و نشانه‌های این اختلال عبارتند از بروز راش قرمز، بنفش و قهوه‌ای روی پوست بین مچ پا و زانو. اختلال در جریان خون رسانی می‌‌تواند باعث تورم و تحریک فاکتورهای التهاب آور شود که از میزان توانایی پوست برای ترمیم خود می‌کاهند و در نتیجه پوست زخم می‌شود. سلولیت یک نوع عفونت است که در لایه سطحی و عمیق پوست به وجود می‌آید و عامل ایجاد کننده آن باکتری است. باکتری‌ها به طور طبیعی روی سطح پوست وجود دارد و هنگامی‌ که پوست آسیب می‌بیند باکتری به درون پوست نفوذ کرده و شروع به تکثیر خواهد کرد و گردش نامناسب خون در پاها باعث بدتر شدن این وضعیت می‌شود. استاتیک درماتیت می‌‌تواند یک فاکتور مهم برای بروز سلولیت و به ویژه تورم عود کننده پا باشد. زخم شدن پوست یکی از عوارض جانبی بسیار چالش برانگیز عروق است. زخمی که روی پوست به وجود می‌‌آید یک زخم باز است که می‌‌تواند به علت وارد شدن ضربه‌های کوچک به پوست ایجاد شود و زخم ایجاد شده می‌‌تواند در کنار نارسایی وریدی مزمن باعث تخریب پوست شود. معمولاً نقاط اطراف پوست، دردناک و قرمز و متورم است و نسبت به لمس کردن حساس می‌باشد و زخم شدن عروق معمولاً در قسمت داخلی مچ پا به وجود می‌‌آید. استفاده از جوراب واریس و بانداژ مخصوص مراقبت از زخم در درمان و کنترل این اختلال نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. در افرادی که دچار نارسایی وریدی هستند مزایای درمان بیماری عروق به کمک لیزر یا اسکلروتراپی در پیشگیری از عود مجدد زخم بسیار مهم است.

 نارسایی وریدی و مزمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟ (h2)

پزشک برای تشخیص نارسایی وریدی مزمن به بررسی سابقه پزشکی شما می‌پردازد تا بتواند علائم و نشانه‌های شما را ارزیابی کند سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا بتواند وجود تورم، تغییرات پوستی، واریسی شدن عروق پا یا وجود زخم روی پا را تشخیص دهد. ممکن است پزشک انجام روش‌های عکس برداری تشخیصی زیر را نیز به شما توصیه کند:

 سونوگرافی داپلکس (h3)

سونوگرافی داپلکس تلفیقی از سونوگرافی معمولی و داپلر برای تهیه تصاویر دو بعدی و متحرک از عروق خونی موجود در پا است. پزشک از این روش برای بررسی کردن گردش خون و حرکت آن در جهت نامناسب استفاده می‌‌کنند و به ارزیابی علائم و نشانه‌های کمبود و عمیق وریدی که یک بیماری خطرناک است و باعث تشکیل لخته خون در ریه‌ها می‌شود خواهد پرداخت. برای انجام این تست پزشک یک ژل گرم را روی پاها قرار می‌دهد سپس سر دستگاه را روی پوست فشار می‌‌دهد تا امواج صدا منتقل شوند و روی صفحه مانیتور تصاویری از عروق خونی مشاهده گردد. انجام دادن این تست چیزی حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و پس از آن بیمار می‌تواند به انجام فعالیت‌های متداول روزمره خود بپردازد.

 ونوگرافی تشدید مغناطیسی

 سونوگرافی تشدید مغناطیسی یک نوع اسکن ام ‌آر آی است که از امواج رادیویی برای تهیه تصاویری از عروق درون پا استفاده می‌کند و می‌تواند به بررسی گردش خون بپردازد و وجود انسداد درون عروق عمیق پا را نشان دهد. در این قسمت از بی ‌حسی موضعی بازو استفاده می‌شود و یک سرم وارد رگ خواهد شد. پزشک ماده حاجب را به درون رگ تزریق می‌‌کند تا بتواند روی صفحه کامپیوتر وجود انسداد یا مشکل دریچه عروق را نشان دهد. انجام دادن این روش چیزی حدود ۶۰ دقیقه یا بیشتر طول می‌کشد و بیمار می‌تواند پس از آن به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازد.

 سی تی ونوگرافی

 سی تی ونوگرافی از یک مجموعه اشعه ایکس و یک نرم افزار کامپیوتری برای تشخیص گردش خون و لخته خون ایجاد شده درون عروق عمیق پا استفاده می‌کند تا بتواند بهتر به بررسی گردش خون روی صفحه کامپیوتر بپردازد. انجام این روش چیزی حدود ۴۵ دقیقه یا بیشتر طول خواهد کشید.

 ونوگرافی  

 در ونوگرافی از اشعه ایکس و ماده حاجب برای تهیه تصاویر از عروق پا استفاده می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌‌کند به بررسی لخته خون تشکیل شده یا تجمع خون درون رگ بپردازد. این اختلال زمانی به وجود می‌‌آید که دریچه‌های موجود درون عروق نتوانند به خوبی کار کنند. معمولا از این نوع ونوگرافی کمتر استفاده می‌شود و سی تی ونوگرافی یا ونوگرافی تشدید مغناطیسی کاربرد بیشتری دارد. پزشک برای انجام این تست به تزریق ماده حاجب درون رگ می‌پردازد. ممکن است بیمار در هنگام حرکت ماده حاجب به درون رگ دچار احساس سوزش شود. ماده حاجب می‌‌تواند به خوبی وجود هر نوع انسداد عروق یا مشکلات عروقی را روی صفحه کامپیوتر نشان دهد. انجام دادن این روش می‌تواند حدود ۶۰ دقیقه یا کمی بیشتر طول بکشد و پس از آن بیمار می‌تواند به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازد.

درمان نارسایی وریدی

در درمان نارسایی مزمن وریدی بر کاهش علائمی مانند تورم، درمان مشکلات پوستی و پیشگیری از واریس و درمان زخم‌ها تمرکز و تأکید می‌شود.

 تغییر سبک زندگی 

 تغییر سبک زندگی می‌‌تواند پس از آنکه از عمل جراحی یا روش‌های کم تهاجمی برای درمان نارسایی وریدی مزمن استفاده شد از عود این علائم و نشانه‌ها پیشگیری کند.

حفظ تناسب اندام

 چاقی و اضافه وزن باعث بروز انسداد عروق و ضعیف شدن دریچه عروق پا خواهند شد. متخصص می‌تواند به شما کمک کند به اصلاح عادات غذایی خود بپردازید تا در کنار ورزش کردن وزن خود را نیز کاهش دهید.

 اجتناب از پوشیدن لباس تنگ یا کفش پاشنه بلند

 اجتناب از پوشیدن لباس تنگ و کفش پاشنه بلند باعث محدود شدن گردش خون در پاها و افزایش ریسک بروز نارسایی وریدی همزمان خواهد شد. پوشیدن کفش پاشنه بلند نیز می‌‌تواند روند خون رسانی در پاها را مختل نماید به همین دلیل پزشک به شما توصیه می‌کند کفشی بپوشید که پاشنه آن کوتاه است.

اجتناب از مصرف بیش از حد نمک

 مصرف نمک یا سدیم باعث می‌‌شود که بدن از دفع آب جلوگیری کند. تجمع بیش از حد مایعات در پاها می‌تواند باعث بروز تورم شود و فشار زیادی را به عروق پا وارد کند و با ضعیف کردن دیواره عروق منجر به بروز نارسایی وریدی مزمن شود.

 آب رسانی به پوست

 اگرچه آب رسانی به پوست باعث درمان نارسایی وریدی مزمن نمی‌‌شود استفاده روزانه از کرم مرطوب کننده می‌تواند در بهبود خشکی یا ترک پوست موثر باشد و باعث بهبود سلامت پا شود.

بالا نگه‌داشتن پاها

بالا نگه‌داشتن پاها نسبت به سطح قلب به مدت 30 دقیقه و 3 تا 4 مرتبه در روز می‌تواند تورم را کاهش داده و گردش جریان خون در عروق را بهبود دهد. با بهبود گردش جریان خون، روند بهبود زخم‌ها تسریع می‌شود. به هر حال، ممکن است برای بسیاری از افراد، بالا نگه‌داشتن پاها چندین مرتبه در روز عملی نباشد. مهم است که پاها بالاتر از سطح قلب قرار گیرند؛ به سادگی می‌توانید پای خود را روی یک چهارپایه قرار دهید تا خون درون پاها تخلیه شود. بالا نگه‌داشتن پاها تنها اقدام درمانی است که افراد مبتلا به بیماری‌های نارسایی وریدی خفیف به آن نیاز دارند اما اقدامات درمانی تکمیلی معمولاً در صورت تشدید بیماری باید انجام شود.

تمرینات ورزشی

تمرینات ورزشی پا و مچ پا غالباً برای کاهش علائم توصیه می‌شوند. بالا و پایین کردن پاها (حرکت از مچ پا) چندین مرتبه در روز می‌تواند به حرکت جریان خون از پاها و بازگشت آن به سمت قلب کمک کند. این کار به خصوص برای افرادی که به مدت طولانی نشسته یا ایستاده‌اند مفید است. پیاده‌روی یک تمرین خوب برای پمپ ساق پا است. افراد مبتلا به نارسایی مزمن وریدی که کمتر از 10 دقیقه در روز راه میرند بیشتر از افرادی که فعالیت فیزیکی دارند در معرض ابتلا به زخم‌های واریسی هستند

جوراب‌های مخصوص واریس

جوراب واریس به آرامی به ساق پا فشار می‌آورد و جریان خون را در وریدها بهبود داده و از بازگشت جریان خون به سمت پاها جلوگیری می‌کند. جوراب‌های مخصوص واریس مؤثر، فشار بیشتری بر مچ پا وارد کرده و فشار کمتری بر قسمت‌های بالاتر پا اعمال می‌کنند. این جوراب‌ها با درجات مختلفی از فشار قابل تهیه هستند.

اسکلروتراپی

در اسکلروتراپی، پزشک یک ماده شیمیایی را در ورید بیمار تزریق کرده و باعث می‌شود که این رگ خودش را تخریب کند. ورید مذکور در محل خود باقی مانده اما دیگر خونی از طریق آن جریان نمی‌یابد. اسکلروتراپی در مطب پزشک و تحت بیهوشی موضعی انجام می‌شود.

رادیو فرکانسی یا لیزر درمانی

برای انجام رادیوفرکانسی یا لیزر درمانی، پزشک یک سیم مخصوص را وارد ورید مبتلا می‌کند. این سیم رگ را گرم کرده و آن را از داخل مسدود می‌کند. ورید در جای خود باقی ماند اما دیگر قادر به حمل خون نیست. این عمل که جراحی محسوب نمی‌شود تحت بیحسی خفیفی انجام می‌شود. معمولاً این فرایند در مطب پزشک انجام می‌شود.

 انجام عمل جراحی برای درمان نارسایی وریدی

 اگرچه اکثر افرادی که دچار نارسایی وریدی مزمن هستند به کمک روش‌های کم تهاجمی بهبود پیدا می‌کنند گاهی اوقات در مواردی که بیماری عروق پا درمان نشود پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. هدف از انجام عمل جراحی، ترمیم دریچه‌های آسیب دیده عروق و رفع انسداد آنها است.

 ترمیم دریچه عروق  

 در صورتی که دریچه‌های عروق خونی که به گردش مناسب خون در پاها کمک می‌کنند دچار آسیب دیدگی شوند و جراح به ترمیم آنها خواهد پرداخت. در عمل جراحی ترمیم دریچه که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌‌شود جراح یک برش را در پا ایجاد می‌کند تا بتواند به عروق آسیب دیده دسترسی داشته باشد سپس از تعدادی بخیه برای تقویت دریچه‌ها استفاده خواهد کرد. معمولا برای انجام این عمل جراحی، بیمار باید در بیمارستان بستری شود. پس از عمل بیمار باید به مدت ۶ هفته فعالیت‌های روزمره خود را محدود کند تا فرایند ترمیم و بهبود سپری شود.

 عمل پیوند دریچه

 در عمل پیوند دریچه، دریچه سالم عروق جایگزین دریچه‌های آسیب دیده خواهد شد. در طول انجام این روش تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود پزشک یک برش را در پا به وجود می‌آورد و سپس به خارج کردن عروق آسیب دیده خواهد پرداخت سپس یک دریچه سالم رگ را که معمولاً از پا انتخاب می‌‌شود جایگزین دریچه آسیب دیده خواهد کرد. در این عمل جراحی، رگ سالم به انتهای باز رگ آسیب دیده که بخش معیوب آن تخلیه شده است پیوند خواهد شد. خون به درون رگ جدید جاری می‌‌شود و رگ پیوند شده به یک بخش از رگی که جراحی شده است تبدیل خواهد شد. بیمار باید چند روز در بیمارستان بستری باشد و پس از مرخص شدن از بیمارستان نیز به مدت ۶ هفته از انجام فعالیت جسمانی شدید و فعالیت‌های روزمره خودداری کند.

پیشگیری

برخی از کارهایی که می‌توان برای پیشگیری از ابتلا به نارسایی مزمن وریدی انجام داد عبارتند از:

• حفظ وزن سالم
• انجام تمرینات ورزشی منظم
• عدم استعمال دخانیات
• پرهیز از ایستادن یا نشستن‌های طولانی مدت