تخصص قلب و عروق یک شاخه بسیار مهم در علم پزشکی است. قلب یک ساختار بسیار مهم در بدن انسان محسوب می‌‌شود که وظیفه پمپاژ خون به نقاط مختلف بدن را بر عهده دارد. کلیدی بودن نقش این اندام حیاتی بدین معنا است که قلب به همه ساختارهای مهم بدن متصل است و بر تنفس و گردش خون تاثیرات غیر قابل انکاری دارد. متخصص قلب و عروق به فردی گفته می‌شود که در زمینه تشخیص، درمان و جلوگیری از بیماری‌های قلب و عروق و شریان‌های بدن تخصص دارد. او به تشخیص و درمان اختلالاتی از قبیل انسداد عروق، آسیب‌ دیدگی قلب و برخی بیماری‌ها می‌پردازد و به طور دقیق فاکتورهایی از قبیل بالا بودن کلسترول، دیابت و بالا بودن فشار خون را ارزیابی می‌‌کند. هنگامی ‌که شما توسط پزشک خانوادگی خود به متخصص قلب ارجاع داده می‌شوید به بررسی همه فاکتورهای خطر ای می‌‌پردازد که ممکن است باعث آسیب رساندن به قلب شما شود از قبیل چاقی، نداشتن فعالیت جسمانی و سیگار کشیدن، تغذیه نامناسب و سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی.

 چرا باید به متخصص قلب رجوع کنیم؟ 

برخی از فاکتورهای خطر در ابتلا به بیماری قلبی از قبیل داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی در اعضای درجه یک خانواده، بالا بودن سطح فشار خون و کلسترول می‌تواند یک علامت هشدار برای مراجعه به متخصص قلب باشد. مراجعه به متخصص قلب بر اساس نتایج حاصل از آزمایش می‌تواند شامل یک بار مراجعه یا چندین ویزیت باشد. به عنوان مثال داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی می‌تواند به عنوان یک هشدار دهنده عمل کند و به معنای نیاز به ارزیابی‌های اولیه و ضروری برای بررسی عملکرد قلب باشد. در صورتی که نتایج حاصل از آزمایشات طبیعی باشد احتمالاً همین که تحت نظر پزشک خانوادگی خود باشید کافی خواهد بود. اما گاهی اوقات نتایج حاصل از آزمایشات نشان می‌دهد که شما به آزمایشات بیشتری نیاز دارد که این امر به معنای مراقبت و تحت نظر بودن به مدت طولانی است. شما می‌توانید ریسک ابتلا به بیماری قلبی را در خودتان بررسی نمایید. برخی از علائم و نشانه‌هایی که نشان می‌دهد شما باید به متخصص قلب مراجعه کنید به شرح زیر می‌باشد:

• درد و ناراحتی در قفسه سینه که تحت عنوان آنژین شناخته می‌شود و اغلب نشان دهنده تنگ شدن شریان‌هایی است که خون را به قلب ارسال می‌کند.
• نامنظم بودن ضربان قلب که آریتمی قلبی نام دارد و شامل تپش قلب بالا یا کم بودن تعداد ضربان قلب است.
• کوتاه بودن تعداد تنفس که می‌تواند نشان دهنده نارسایی قلبی یا مشکلات مربوط به دریچه قلب باشد.
• بروز برخی مشکلات قلبی از قبیل حمله قلبی که پس از مراجعه به مرکز اورژانس باید بیمار به طور صحیح ارزیابی شود.

 متخصص قلب چه کارهایی را انجام می‌دهد؟

معمولا بیمار زمانی به متخصص قلب داده می‌شود که پزشک عمومی متوجه یک مشکل در او شده باشد. متخصص قلب با بیمار صحبت می‌‌کند و از او درباره علائم و نشانه‌هایی که دارد سوال می‌پرسد، سپس از سابقه پزشکی او را ارزیابی می‌‌نماید به انجام معاینه جسمانی می‌‌پردازد و به صدای قلب او گوش می‌دهد تا بتواند هر گونه ناهنجاری در ضربان قلب بیمار را بشنود. او همچنین درخواست انجام یک مجموعه از آزمایشات از قبیل اکو، عکس برداری از قفسه سینه، تست استرس، بیوپسی و آزمایشات خون را به منظور تشخیص دقیق تر درخواست خواهد کرد. پس از آماده شدن نتایج حاصل از آزمایشات او می‌‌تواند وجود هرگونه ناهنجاری نقایص مادر زادی قلب یا بیماری قلبی و عروق کرونری را تشخیص دهد. سپس تعداد زیادی از این بیماری‌ها به کمک دارو، رژیم غذایی و عمل جراحی درمان خواهد کرد. انواع مختلفی از متخصص قلب وجود دارد که هریک از آنها در زمینه‌های مختلفی از روش‌های درمان قلب تخصص دارند البته تعدادی از آنها می‌‌توانند فهرستی از مواردی که در بخش زیر به آنها اشاره می‌‌کنیم را انجام دهند:

• متخصص قلب به ارزیابی بیمار می‌‌پردازد و مشاهدات لازم را انجام می‌دهد و درخواست انجام برخی آزمایشات از قبیل اکو یا تست استرس را می‌دهد تا بتواند به این نتیجه برسد که آیا بیمار به دارو نیاز دارد یا باید به اصلاح سبک زندگی خود بپردازد یا آنکه به ترکیبی از این روش‌های درمان احتیاج دارد و همچنین در صورت لزوم بیمار خود را به جراح قلب ارجاع می‌‌دهد.
• در یک تخصص دیگر پزشک به درمان بیماران می‌‌پردازد که دچار بیماری عروق کرونری، بیماری دریچه قلب و بیماری عروق محیطی هستند. برای درمان بیماری اقدام به انجام آنژیوپلاستی، کاشت استنت، ترمیم دریچه میترال و عمل جراحی باز کردن رگ خواهد کرد.
• در یک حوزه دیگر پزشک به انجام آزمایشات و معاینات لازم خواهد پرداخت اما می‌‌تواند به انجام عمل‌های جراحی کوچک از طریق مشخص کردن شریان مسدود نیز بپردازد. پس از آنکه محل انسداد شریان مشخص شد بیمار به جراح ارجاع داده خواهد شد تا رگ او باز شود.
• متخصص قلب یا متخصص ضربان قلب به کاشت پیس میکر، دفیبریلاتور و سایر دستگاه‌های مورد نظر می‌پردازد تا عملکرد قلب بهبود پیدا کند. او همچنین به انجام عمل‌های جراحی ابلیشن نیز می‌پردازد تا اختلال ضربان قلب را درمان کند و همچنین به برخی داروهای خاص نیز می‌پردازد.

 فرق جراح قلب و متخصص قلب چیست؟  

متخصص قلب به پزشکی گفته می‌شود که در زمینه بیماری‌های قلبی عروقی تخصص دارد و می‌تواند به درمان بیماری‌هایی از قبیل فشار خون بسیار بالا، کلسترول بالا یا مشکلات مربوط به ضربان قلب بپردازد. او همچنین می‌تواند با انجام برخی روش‌های جراحی بپردازد که به تشخیص و درمان تعداد زیادی از بیماری‌های قلبی و عروقی کمک می‌کند. متخصص قلب می‌تواند با انجام تست استرس بپردازد تا بتواند بیماری عروق کرونری را تشخیص دهد یا به انجام اکو می‌پردازد تا بتواند وجود سوراخ در قلب را تشخیص دهد و مشکلاتی که در دریچه‌های قلب وجود دارند را مشخص نماید و ارزیابی می‌کند تا مشکلات مربوط به ضربان قلب از قبیل فیبریلاسیون شریان را مشخص نماید. او همچنین در زمینه انجام برخی عملیات‌های جراحی برای درمان مشکلات خاص تخصص دارد. جراح قلب می‌تواند اقدام به کاشت استنت درون شریان‌های مسدود قلب نماید، سوراخ‌های کوچک درون قلب را ببندد و برخی وسایل خاص را درون قلب قرار دهد. سایر متخصصین قلب می‌توانند برای درمان مشکلات مربوط به ضربان قلب و انجام روش‌های تخصصی از قبیل ابلیشن برای فیبریلاسیون شریان یا کاشت ایمپلنت یا دفیبریلاتور برای درمان مشکلات بسیار جدی قلب نمایند. پزشکانی که در زمینه قلب و عروق تخصص دارند پس از فارغ التحصیلی از دانشکده پزشکی آموزش‌های خود را در زمی‌نه تخصص داخلی عمومی شروع می‌‌کنند. آموزش در این زمینه حدود ۳ سال طول می‌‌کشد که شامل مطالعه در خصوص سیستم‌های عمومی بدن از قبیل دستگاه گوارش، سیستم تنفسی، سیستم عصبی و سیستم قلبی عروقی است. پس از تکمیل این مرحله آنها به ۴ سال دیگر آموزش نیاز دارند تا تخصص خود را در زمینه قلب دریافت نمایند ولی اگر بخواهید در یک زمینه خاص فوق تخصص خود را بگیرند به یک سال دیگر آموزش نیاز خواهند داشت. همه این آموزش به آنها کمک می‌کند در زمینه درمان بیماران مبتلا به مشکلات قلبی عروقی به صورت اورژانسی و در بلند مدت اطلاعات کافی به دست بیاورند. جراح قلب نیز پیشینه آموزشی متفاوتی دارد. هنگامی‌ که او از دانشکده علوم پزشکی فارغ ‌التحصیل می‌‌شود وارد دوره رزیدنتی جراحی می‌‌شود که حدود ۵ تا ۷ سال طول می‌کشد. پس از گذراندن این دوره رزیدنتی در زمینه جراحی عمومی آنها به ۲ تا ۴ سال آموزش در خصوص جراحی قلب نیاز دارند. متخصص جراحی عمومی قلب نحوه انجام جراحی روی اعضای داخلی قفسه سینه و قسمت فوقانی شکم را یاد می‌گیرد. او به بررسی مری، ریه، قلب و عروق و دریچه‌های آن و شریان‌های بزرگ خونی در قفسه سینه از قبیل شریان آئورت و شریان ریوی می‌پردازد. ممکن است جراحان تصمیم بگیرند که در زمینه جراحی قلب تخصص بیشتری داشته باشد و جراحی خود را به شریان قلب و دریچه‌های آن محدود کنند. معمولاً جراح قلب این عمل‌های جراحی را با ایجاد یک برش در قفسه سینه ایجاد می‌کند تا بتواند داخل قفسه سینه را مشاهده نماید که این امر یا با جدا کردن استخوان سینه یا از طریق دسترسی توسط فضای بین دنده‌ها محقق می‌شود. معمولاً درمان بیماری شامل مشاوره قبل از عمل جراحی، جراحی در اتاق عمل و مراقبت از بیمار در دوران بهبود توان بخشی است. نوع عمل‌هایی که متخصص قلب و عروق انجام می‌دهد و عمل‌هایی که جراح قلب انجام می‌‌دهد تفاوت دارد با این حال امکان انجام برخی عمل‌های جراحی توسط جراح قلب و متخصص قلب وجود دارد مانند کاشت پیس میکر. به علاوه عمل‌های جراحی از قبیل تعویض دریچه آئورت معمولاً با همکاری جراح قلب و متخصص قلب انجام می‌شود. سایر عمل‌هایی که منحصر به هر یک از تخصص‌های آنها است به شرح زیر می‌باشد:

• کاشت استنت درون شریان‌های قلب و انجام تست‌های تشخیصی تهاجمی از قبیل اکوی قلب از راه مری توسط متخصص قلب انجام می‌شود.
• جراحی بای پس عروق کرونری توسط جراح قلب انجام خواهد شد.

تفاوت مهم دیگری که بین جراح قلب و متخصص قلب وجود دارد این است که جراح قلب انجام عمل‌های ترمیمی ‌پیچیده در قلب و ساختارهای مرتبط با آن می‌پردازد که معمولاً این امر باعث شده است زمان آنها بیشتر صرف جراحی و مراقبت‌های بعد از آن شود. معمولا متخصص قلب به مدت طولانی تری بیمار خود را تحت نظر دارد و با پزشک عمومی همکاری دارد تا بتواند به درمان بیماری‌های قلبی و عروقی بپردازد. در پایان بیمار می‌‌توانند از مزایای حاصل از مراجعه به هر دو متخصص بهره مند شود تا مشکل او به خوبی درمان گردد.

 آیا تشخیص متخصص قلب کودکان متفاوت است؟  

کودکان فقط بزرگسالان کوچک و کم سن در نظر گرفته نمی‌شوند بلکه نوع مشکلاتی که در قلب آنها به وجود می‌‌آید با مشکلات قلبی بزرگسالان نیز تفاوت زیادی دارد. به عنوان مثال احتمال تشخیص مشکلات قلبی مادر زادی در کودکان بسیار زیاد است اما ریسک حمله قلبی در آنها بسیار نادر است. متخصص قلب کودکان در زمینه مشکلات قلبی که کودکان را درگیر می‌کند تخصص دارد. متخصص قلب کودکان همکاری نزدیکی با پزشک عمومی دارد تا بتواند مراقبت‌های درمانی جامعی را ارائه دهد. از آنجایی که گاهی اوقات مشکلات قلبی می‌تواند پیچیده باشد و با مشکلات دیگری همراه شود معمولاً متخصص قلب کودکان با سایر متخصصین اطفال همکاری دارد که برخی از آنها عبارتند از جراحی قلب کودکان، متخصص بیهوشی قلب، رادیولوژیست کودکان، متخصص کودکان و نوزادان، متخصص مراقبت‌های ویژه قلب کودکان، پرستار کودکان، متخصص تغذیه، گفتار درمانگر، کار درمانگر و متخصص فیزیوتراپی. اعضای این تیم پزشکی در زمینه نیازهای خاص کودکان مبتلا به مشکلات قلبی دارای آموزش و تخصص بالایی هستند می‌توانند پاسخگوی نیازهای آنها باشند. متخصص قلب کودکان نیز در زمینه درمان کودکان مبتلا به مشکلات قلبی تخصص دارد. اگر متخصص کودکان به شما توصیه کرده که فرزند خود را نزد متخصص قلب کودکان ببرید بدون درنگ این کار را انجام دهید.

 متخصص قلب کودکان چه روش‌های درمانی را می‌تواند ارائه دهد؟  

متخصص قلب کودکان به تشخیص درمان و کنترل بیماری‌های قلبی در کودکان می‌پردازد که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

• بیماری قلبی مادر زادی از قبیل وجود سوراخ بین دهلیزهای قلب، مشکلات مربوط به دریچه قلب و غیرعادی بودن عروق خونی
• آریتمی یا غیر عادی بودن ضربان قلب ناشی از سیستم‌های الکتریکی که وظیفه کنترل ضربان قلب را بر عهده دارند.

 برخی از متخصص قلب کودکان می‌‌تواند به درمان فشار خون بالا در ریه‌ها نیز بپردازد اما در برخی از نقاط کشور پرفشاری ریوی توسط متخصص ریه کودکان درمان خواهد شد. برخی از متخصص کودکان می‌‌توانند به درمان پرفشاری سیستمیک خون یعنی بالا بودن فشار خون در بدن بپردازند اما در برخی از نقاط کشور این اختلال توسط متخصص کلیه کودکان درمان خواهد شد.

 توان بخشی قلب توسط متخصص قلب و عروق به چه صورت است؟  

توان بخشی قلب گذشته شما را عوض نمی‌‌کند اما به شما کمک می‌کند وضعیت قلب شما در آینده بهتر باشد. توان بخشی قلب یک برنامه درمانی است که با هدف بهبود سلامت قلب و عروق در افرادی که دچار حمله قلبی شدند، دچار سکته قلبی شدند، عمل جراحی قلب یا آنژیوپلاستی انجام دادند درخواست می‌شود. توان بخشی قلب دارای سه بخش مهم است که به شرح زیر می‌باشند:

• ورزش کردن باعث پمپاژ خون و کار کردن قلب و کل سیستم قلبی و عروقی شما می‌شود و شما یاد می‌گیرید که چگونه به منظور حفظ سلامت قلب خود بدن تان را به حرکت در بیاورید.
• خود آموزی یک بخش بسیار کلیدی و مهم در برنامه توان بخشی قلب است. چگونه شما می‌‌توانید فاکتورهای خطر خود را کنترل کنید؟ سیگار کشیدن را ترک کنید؟ در انتخاب مواد غذایی مصرفی خود دقت کنید؟
• استرس دشمن قلب است و برنامه توان بخشی بر روی شناسایی و رفع عوامل استرس زا تاکید دارد.