به طور معمول جراحی واریس به عنوان تنها راهکار مؤثر برای درمان سیاهرگ‌های واریسی شناخته می‌شود، اما امروزه با ظهور روش‌های درمانی جدید، نقش عمل جراحی در درمان واریس نیز به کلی مورد بازبینی قرار گرفته است. البته جراحی هنوز هم به عنوان یکی از درمان‌های جدید، جایگاه خود را در بین روش‌های درمان واریس حفظ کرده است. اما با بهره‌گیری از برخی ابعاد و ویژگی‌های تکنیک‌های مدرن، از میزان آسیب‌زایی و سطح تهاجمی این عمل‌های جراحی تا حد زیادی کاسته شده است. به این ترتیب، در حال حاضر جراحی اغلب به عنوان بهترین گزینه برای درمان واریس و برداشتن سیاهرگ‌های واریسی خیلی بزرگ شناخته می‌شود. همچنین جراحی برای درمان رگ‌های واریسی کوچک هم گزینه خوبی است. اما عمل جراحی واریس پا به درمان رگ‌های عنکبوتی که در لایه‌های سطحی‌تر خود پوست قرار دارند و به صورت فیزیکی نمی‌توان آنها را برداشت، کمکی نمی‌کند.  در این مقاله روش‌های مختلف جراحی برای درمان واریس به تفصیل شرح داده می‌شود.

 واریس چیست؟

عروق واریسی قسمتی از مشکلات وریدی مزمن است که یک بیماری شایع بوده و در حدود 20 درصد از افراد جامعه به آن مبتلا هستند. دامنه شدت این بیماری قابل توجه است و در حالی که باعث ناراحتی و آسیب‌دیدگی احتمالی پوست پا می‌شوند اما علائم آنها همیشه با اندازه وریدهای مبتلا رابطه مستقیمی ندارد.

طبق تعریف، عروق واریسی، کانال‌هایی اتساع شده و پر پیچ و تاب هستند که قطر آنها حداقل 4 میلی‌متر است. در ساده‌ترین شکل، عروق واریسی به شکل برجسته و بیرون زده و به رنگ آب در زیر پوست پاها دیده می‌شوند. در موارد پیشرفته‌تر، ابتلا به واریس باعث تغییر دائمی رنگ و بافت پوست و بروز زخم روی پا می‌شود.

 چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

بیمارانی که علائمی نظیر سنگینی و درد در پا دارند و عروق واریسی آنها به وضوح دیده می‌شود باید برای مشاوره و معاینه و انتخاب روش درمانی مناسب به پزشک مراجعه کنند. همه بیماران مبتلا به پاتولوژی وریدی پیشرفته همراه با آسیب‌دیدگی پوست، پیگمنتاسیون و زخم باید بلافاصله برای معاینه کامل و ارائه یک برنامه درمانی جامع و بلند مدت به پزشک مراجعه کنند.

 در صورتی که عروق واریسی تحت درمان قرار نگیرند، چه مشکلاتی ممکن است ایجاد شوند؟

ابتلا به عروق واریسی در بیشتر افراد موجب بروز عارضه‌ای نمی‌شود. پیش‌بینی این که چه کسانی دچار عوارض این بیماری می‌شوند غیرممکن است. اندازه عروق واریسی نیز ربطی به عوارض آن ندارد اما طول مدت ابتلا به این بیماری مهم است. برخی عوارض ابتلا به واریس عبارتند از:

• ترومبوفلبیت سطحی – در این بیماری، عروق واریسی ملتهب و حساس هستند. یک لخته خون معمولاً در ورید وجود دارد.
• خونریزی – حتی به دلیل جراحات جزئی، ممکن است عروق واریسی دچار خونریزی شوند. از آنجا که این وریدها تحت فشار بالایی هستند احتمال خونریزی شدید وجود دارد.
• اگزمای وریدی – پوست اطراف ورید ممکن است خشک شده و دچار خارش شدید شود.
• پیگمنتاسیون وریدی – به صورت لکه‌های قهوه‌ای روی پوست اطراف مچ پا دیده می‌شود و دلیل آن نشت مقادیر کم خون از عروق در زیر پوست است.
• زخم‌های وریدی که در ناحیه مچ پا ایجاد می‌شوند.

 تشخیص و آزمایش‌های مرتبط با عروق واریسی 

ارزیابی و مدیریت طیف کامل بیماری‌های وریدی از جمله عروق واریسی توسط متخصصین آموزش دیده انجام می‌شود. همچنین معاینه کامل فیزیکی شامل سونوگرافی سیستم وریدی پاها برای بررسی انسداد یا برگشت (جریان خون در مسیر اشتباه) نیز انجام می‌شود. به ندرت برای بررسی کامل‌تر نیاز به انجام آزمایش‌های تهاجمی‌تر با استفاده از کاتتر و رنگ‌های تزریقی (ونوگرافی) نیاز خواهد بود.

 مدیریت پزشکی و غیرجراحی برای درمان عروق واریسی 

عضلات ساق پا پمپ‌هایی هستند که خون را از پا به سمت قلب می‌فرستند. حرکات خوب است و استفاده از عضلات ساق پا باعث کاهش فشار تجمعی در وریدها می‌شود. از نشستن‌ها و ایستادن‌های طولانی مدت باید اجتناب کنید. برای انجام هر نوع مداخله‌ای، زنانی که برای بارداری برنامه‌ریزی کرده‌اند باید بارداری خود را به تأخیر بیندازند. قویاً توصیه می‌شود که از جوراب‌های مخصوص واریس استفاده کنید تا علائم شما کاهش یافته و سرعت پیشروی مشکل نیز کند شود. جوراب‌هایی که طول آن‌ها تا زانو است بهتر از جوراب‌های روی زانو است زیرا قسمت‌های بیشتری از پا را پوشانده و پوشیدن آن‌ها نیز آسان‌تر است و بهتر هم روی پا قرار می‌گیرند.

در حالی که دارویی برای جمع کردن و ترمیم عروق واریسی وجود ندارد اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از عصاره شاه بلوط اسب (وناستات) می‌تواند به کاهش علائم درد مرتبط با عروق واریسی کمک کند.

 چرا ممکن است پزشک انجام عمل برای درمان عروق واریسی را توصیه کند؟

پزشک ممکن است در موارد زیر انجام عمل جراحی را توصیه نماید:

• استفاده از جوراب‌های مخصوص واریس و به کارگیری اقدامات درمانی خانگی مؤثر واقع نشده باشد و شما هنوز دچار درد و تورم باشید.
• شما بخواهید برای بهبود ظاهر پاهای خود، عروق واریسی را درمان کنید.

انواع جراحی واریس 

جراحی برداشتن ورید

برداشتن ورید یک روش جراحی است که طی آن، سیاهرگ‌های واریسی از ساق پا یا کشاله ران برداشته می‌شوند. رگ‌های واریسی یک‌سری سیاهرگ‌های ورم کرده و پیچ خورده در زیر پوست هستند که شما می‌توانید آنها را با چشم در زیر پوست ببینید. این سیاهرگ‌ها معمولاً به رنگ قرمز یا بنفش هستند. رگ‌های واریسی اغلب در ناحیه ساق پا ظاهر می‌شوند، اما ممکن است در سایر قسمت‌های بدن نیز دیده شوند. پزشک شما ممکن است در شرایط زیر، جراحی برداشتن ورید را به شما توصیه نماید:

• درد مداوم یا ضربان‌دار و حساسیت در پاها
• سوزش و ایجاد زخم واریس بر روی پوست
• تشکیل لخته‌های خون
• خونریزی از سیاهرگ‌ها

جراحی برداشتن ورید ممکن است در صورتی که شما بابت زیبایی ظاهری پاهای خود نگرانی دارید نیز برای شما انجام شود. برای پی بردن به اینکه آیا جراحی برداشتن ورید گزینه مناسبی برای شما هست یا خیر، با پزشک خود مشورت کنید.

روش کار

جراحی برداشتن ورید اغلب به صورت یک درمان سرپایی انجام می‌شود، به این معنی که شما می‌توانید در همان روز انجام عمل جراحی مرخص شوید و به خانه برگردید. این عمل معمولاً حدود 60 تا 90 دقیقه زمان می‌برد. در جریان عمل برداشتن ورید، جراح شما چند بریدگی کوچک در نزدیکی بالا و پایین سیاهرگ‌های آسیب‌دیده ایجاد می‌کند. یکی از این بریدگی‌ها در انتهای کشاله ران شما زده می‌شود. بریدگی دیگر در پایین ران یا در ساق یا قوزک پا زده می‌شود. سپس یک سیم پلاستیکی نازک و انعطاف‌پذیر از محل برش ایجاد شده در کشاله ران به درون سیاهرگ فرستاده می‌شود. این سیم به سیاهرگ بسته می‌شود و از طریق برشی که در پایین ران پا ایجاد شده است، بیرون کشیده می‌شود. در پایان، جراح شما برش‌های ایجاد شده را با بخیه می‌بندد و پانسمان‌ها و وسایل فشرده کننده‌ای را در محل بریدگی‌ها بر روی پای شما می‌گذارد.

بهبودی

دوره بهبودی بعد از جراحی برداشتن ورید معمولاً حدود دو تا چهار هفته طول می‌کشد، اما زمان دقیق بهبودی شما به تعداد وریدهای برداشته شده و موقعیت آنها بستگی خواهد داشت.

خطرات

برداشتن ورید، یک عمل جراحی ایمن و کم‌خطر است. با این حال هر عمل جراحی همیشه با عوارض و خطراتی همراه است. مهم‌ترین خطرات مرتبط با جراحی برداشتن ورید شامل موارد زیر است:

• حساسیت نسبت به داروهای بیهوشی یا بی‌حسی
• عفونت در محل بریدگی‌ها
• خونریزی شدید
• تشکیل لخته‌های خون
• کبودی یا باقی ماندن جای زخم
• آسیب رسیدن به عصب‌ها

فلبکتومی

فلبکتومی یک عمل جراحی واریس با حداقل تهاجم است که در آن از یک تیغ جراحی یا سوزن کوچک برای برداشتن سیاهرگ‌های واریسی در سطح پاها استفاده می‌شود. این عمل جراحی در صورتی که بر روی بیمارانی با شرایط مناسب انجام شود، نتایج بسیار موفقی به دنبال خواهد داشت.

روش انجام فلبکتومی سرپایی

قبل از شروع این عمل ابتدا محل سیاهرگ‌هایی که باید برداشته شود، بر روی پای بیمار نشانه‌گذاری می‌شود. سپس یک محلول بی‌حسی موضعی در نواحی اطراف این سیاهرگ‌ها تزریق می‌شود. از آنجا که جراحی سیاهرگ‌ها معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، بیمار در طول مدت این عمل هیچ گونه دردی را احساس نخواهد کرد. در مرحله بعد، پزشک بریدگی‌های کوچکی به اندازه نوک یک خودکار (حدود 2 تا 3 میلی‌متر) در محل جراحی ایجاد می‌کند و یک قلاب فلبکتومی در زیر سطح پوست فرو می‌کند تا سیاهرگ‌های واریسی را از محل همین بریدگی‌های کوچک بیرون بکشد. این عمل معمولاً بین 30 دقیقه تا یک ساعت زمان می‌برد.

فلبکتومی به روش ترانس ایلومینیشن

فلبکتومی به روش ترانس ایلومینیشن تقریباً شبیه به فلبکتومی سرپایی می‌باشد، اما خاصیت تهاجمی آن اندکی بیشتر است. این عمل جراحی به صورت سرپایی در یک اتاق عمل و تحت بیهوشی خفیف انجام می‌شود. ابتدا دو بریدگی کوچک در نزدیکی سیاهرگ واریسی ایجاد می‌شود و جراح یک کانولای ایلومیناتور که حامل یک لامپ فیبر نوری است را به درون این بریدگی‌ها وارد می‌کند تا سیاهرگ‌ها به راحتی دیده شوند. سپس یک محلول حاوی داروی بی‌حسی موضعی در زیر پوست تزریق می‌شود که سیاهرگ را از بافت‌های اطراف آن جدا و شل می‌کند. در مرحله بعد یک ابزار مخصوص برداشتن سیاهرگ به نزدیکی آن هدایت می‌شود و بافت سیاهرگ به درون این ابزار کشیده شده و به قطعات کوچک‌تری بریده می‌شود و از زیر پوست بیرون کشیده می‌شود. در این روش جراحی با توجه به مقدار بالای داروی بی‌حسی موضعی که استفاده می‌شود، بیمار معمولاً هیچ‌گونه دردی احساس نمی‌کند و در حدود یک ساعت پس از به هوش آمدن می‌تواند به خانه برگردد. بیمارانی که از این روش جراحی استفاده می‌کنند، می‌توانند فعالیت‌های عادی خود را بلافاصله بعد از عمل از سر بگیرند و بعد از دو سه روز هم به محل کار خود باز گردند.

بهبودی

معمولاً وجود کبودی و ورم مختصری در محل جراحی طبیعی است و بعد از چند روز برطرف خواهد شد. علاوه بر آن، بیمار ممکن است برآمدگی‌ها یا فرورفتگی‌های کوچکی را در نواحی اطراف بریدگی‌ها مشاهده کند یا در محل زخم‌های خود احساس سوزش، ناراحتی موقتی، بی‌حسی یا مور مور شدن داشته باشد. این مشکلات معمولاً بعد از یک تا دو هفته به خودی خود برطرف خواهد شد. معمولاً به بیماران توصیه می‌شود که بلافاصله بعد از پایان جراحی شروع به راه رفتن کنند و فعالیت‌های روزانه خود را انجام بدهند. معمولاً به مدت حداقل یک هفته بعد از جراحی، بیمار باید روزها پوشش‌های فشرده کننده روی پاهای خود بپوشد. ورزش شدید و بلند کردن اجسام سنگین تا حداقل سه روز بعد از جراحی مجاز نمی‌باشد. زخم‌های محل بریدگی‌ها بدون نیاز به بخیه به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند و بعد از 6 تا 12 ماه اصلاً قابل تشخیص نخواهند بود.

خطرات

• در هر عمل جراحی که پوست بریده می‌شود، خطر بروز عفونت وجود دارد. اما احتمال وقوع عفونت‌هایی که برای درمان آن به آنتی‌بیوتیک نیاز باشد، کمتر از یک در هر هزار مورد است.
• احتمال تغییر رنگ پوست در محل وجود سیاهرگ واریسی وجود دارد، اما این عارضه معمولاً به صورت موقتی می‌باشد.

جراحی اندوسکوپی واریس

این یک عمل جراحی است که فقط برای موارد شدید واریس انجام می‌شود. یعنی در مواردی که آسیب‌دیدگی سیاهرگ‌ها باعث ایجاد زخم‌هایی بر روی پاهای بیمار شده باشد، از این روش استفاده می‌شود. جراحی اندوسکوپی کارآیی بالایی در درمان واریس و زخم‌های ناشی از آن دارد.

روش کار

در جراحی اندوسکوپی واریس، پزشک شما یک بریدگی کوچک در نزدیکی سیاهرگ واریسی ایجاد می‌کند و یک دوربین بسیار کوچک که در انتهای یک لوله باریک قرار گرفته است را به درون سیاهرگ هدایت می‌کند. در انتهای لوله حامل دوربین، یک ابزار مخصوص جراحی نیز تعبیه شده است که سیاهرگ با استفاده از آن بسته می‌شود. جراحی اندوسکوپی معمولاً فقط برای موارد بسیار شدید واریس که سیاهرگ‌های واریسی موجب ایجاد زخم‌هایی بر روی پوست شده باشند، استفاده می‌شود. معمولاً بیمار می‌تواند ظرف چند هفته بعد از جراحی به محل کار و فعالیت خود باز گردد.

بهبودی

جراحی اندوسکوپی واریس هیچ نیازی به استراحت بعد از عمل ندارد و غالباً بیمار می‌تواند فعالیت‌های عادی خود را بلافاصله بعد از درمان از سر بگیرد.

خطرات

جراحی اندوسکوپی معمولاً به عنوان یک روش بسیار ایمن و بی‌خطر شناخته می‌شود که فقط درد نسبتاً مختصری را ایجاد می‌کند و برای اغلب بیماران به راحتی قابل تحمل می‌باشد. با این وجود جراحی آندوسکوپی واریس نیز به مانند هر عمل جراحی دیگری خطرات و عوارضی را به همراه دارد که مهم‌ترین آنها شامل خونریزی، عفونت، آسیب رسیدن به اعصاب و سرخرگ‌هایی که در نزدیکی سیاهرگ‌های واریسی قرار دارند و بازگشت مجدد علائم واریس می‌باشد.