جراحی اندوواسکولار یک روش جراحی کم‌تهاجمی است که جهت درمان برخی از انواع بیماری‌های عروقی استفاده می‌شود. در این روش درمانی جراح از طریق رگ‌های خونی اصلی، قسمت آسیب‌دیده بدن را ارزیابی می‌کند. در جراحی اندوواسکولار یک کاتتر از طریق برش کوچکی در پوست، وارد بدن و سپس وارد رگ اصلی می‌شود. این رگ معمولاً سرخرگ رانی یا سرخرگ نزدیک مفصل، سرخرگ رادیال یا براکیال در دست و یا سرخرگ موجود در پا می‌باشد. بسته به این که چه بخشی از بدن به  بررسی نیاز دارد، رگ در همان قسمت از بدن برای جراحی انتخاب می‌شود.

این نوع جراحی کاربردهای زیادی دارد چرا که برای درمان انواع مختلف بیماری‌های عروقی به کار می‌رود. جراحی اندوواسکولار در مقابله با جراحی‌های تهاجمی، عوارض کمتری به دنبال دارد و به زمان بهبود کمتری نیاز دارد.

توضیحی در مورد بیماری‌های عروقی

بیماری‌هایی که باعث آسیب‌دیدگی شبکه رگ‌های خونی می‌شوند، بیماری‌های عروقی نام دارند. این شبکه از رگ‌ها با نام دستگاه گردش خون شناخته می‌شوند. چنانچه شبکه رگ‌های خونی را از هم باز کنیم، رگ‌ها مسافتی به اندازه 5/2 برابر دور کره زمین را در بر می‌گیرند.

انتقال خون توسط بعضی از این رگ‌ها انجام می‌شود. قلب خون را همراه با اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌های بدن رسانده و مواد زائد را دفع می‌کند. سرخرگ‌ها خون را از قلب خارج کرده و سیاهرگها خون را به قلب بازمی‌گردانند. رگ‌های لنفی و گره‌های لنفاوی باعث پاکسازی بدن از سلول‌های آسیب‌دیده می‌شوند و همچنین از بدن در برابر عفونت و سرطان محافظت می‌کنند. رگ‌ها مایعات را از بافت‌های سراسر بدن گرفته و سپس این مایعات به سیاهرگ‌های واقع در زیر استخوان ترقوه باز می‌گردند.

عارضه‌های مرتبط با سرخرگ‌ها، سیاهرگ‌ها و رگ‌هایی که مایع لنف را حمل می‌کنند و همچنین عارضه‌هایی که باعث اختلال در جریان خون می‌شوند از جمله بیماری‌های عروقی محسوب می‌شوند. برای مثال در صورتی که بافت‌های بدن به اندازه کافی خون دریافت نکنند عارضه ایسکمی ایجاد می‌شود.

جراحی اندوواسکولار برای درمان چه بیماری‌های استفاده می‌شود؟

از جراحی اندوواسکولار برای درمان بیماری‌های زیر استفاده می‌شود :

• آنوریسم آئورت – تورم یا گشاد شدن رگ‌های خونی یا سرخرگ‌های ضعیف در اثر بیماری یا فشار غیر طبیعی خون آنوریسم نامیده می‌شود. آنوریسم شدید می‌تواند باعث پارگی رگ یا سرخرگ شده و منجر به خونریزی داخلی و عوارض خطرناک دیگر بشود.
• ترومبوز سیاهرگی عمقی – بسته به نوع و محل تشکیل لخته خونی، این عارضه با نام‌های ترمبوفلبیت، ترومبوز سیاهرگی یا آمبولی ریه نیز شناخته می‌شود و باعث تشکیل لخته خونی در سیاهرگ‌های عمقی بدن می‌شود. این بیماری در اثر ضخیم شدن و تجمع سلول‌های خونی ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان باعث ایجاد عارضه‌های خطرناک می‌شود.
• آترواسکلروز – مشخصه این بیماری سخت شدن سرخرگ‌ها در اثر تجمع پلاک (رسوب چربی) می‌باشد. در این حالت عبور و انتقال خون به سختی انجام می‌شود.
• بیماری سرخرگ کرونری – این بیماری شایع‌ترین نوع بیماری قلبی محسوب می‌شود و منجر به ایجاد عارضه‌های آنژین، حمله قلبی، آریتمی قلب و نارسایی قلبی می‌شود. در صورتی که قلب نتواند به درستی خون را به سراسر بدن انتقال دهد، بیماری سرخرگ کرونری ایجاد می‌شود.
• دیسپلازی فیبروماسکولار – این بیماری سبب بروز مشکلات غیر التهابی در رگ‌های خونی می‌شود. در بیماری دیسپلازی فیبروماسکولار عضله‌های دیواره سرخرگ به طور غیرطبیعی رشد می‌کنند. در بیشتر موارد این بیماری باعث آسیب‌دیدگی سرخرگ کاروتید و سرخرگ‌های کلیوی می‌شود.

انواع مختلف روش‌های جراحی اندوواسکولار

• استنت گرافت اندوواسکولار – در این روش به منظور حفظ جریان طبیعی خون ، یک استنت (لوله کوچک) وارد سرخرگ می‌شود. این روش باعث گشاد شدن دیواره سرخرگ‌های مسدود شده می‌شود و در نتیجه خون راحت‌تر جریان پیدا می‌کند.
• ترمیم، بازسازی یا جایگزینی آنوریسم آئورت – از این روش‌های درمانی در جراحی‌های اندوواسکولار جهت ترمیم، بازسازی و یا جایگزینی آنوریسم آئورت مسدود یا سخت شده استفاده می‌شود.
• اندارترکتومی کاروتید – این روش به منظور جراحی سرخرگ‌های کاروتیدی که تا بیش از 70 درصد تنگ شده‌اند انجام می‌شود.

صرف نظر از نوع عارضه و نوع جراحی اندوواسکولار، مزایای این روش درمانی بسیار بیشتر از جراحی باز می‌باشد. دلایل سودمند بودن این روش درمانی نسبت به جراحی باز به شرح زیر می‌باشد:

• جراحی اندوواسکولار یک روش کم‌تهاجمی است. در این روش به جای یک برش بزرگ، چند برش کوچک ایجاد می‌شود، به همین دلیل میزان خونریزی کاهش پیدا می‌کند.
• درد ایجاد شده در این روش در زمان جراحی و پس از آن بسیار کمتر می‌باشد.
• زمان بهبودی در این روش درمانی کوتاه است و بیشتر بیماران پس از 3 روز از بیمارستان مرخص شده و پس از 2 هفته می‌توانند فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهند و پس از 4 هفته بیمار به طور کامل بهبود پیدا می‌کند. در حالی که در جراحی باز، بیمار بایستی بیش از 10 روز در بیمارستان بماند و بهبودی کامل به بیش از 3 ماه زمان نیاز دارد.
• جراحی اندوواسکولار برای بیماران سالخورده، افراد مبتلا به عارضه‌های خطرناک و بیمارانی که بدنشان قادر به تحمل فشار زیاد نیست مناسب‌تر است.

اقدامات مورد نیاز پیش از جراحی اندوواسکولار

بیمار بایستی در مورد اقدامات مورد نیاز پیش از جراحی با پزشک خود مشورت کند.

• پزشک نحوه انجام جراحی و اقدامات مورد نیاز پیش از انجام جراحی را برای بیمار توضیح می‌دهد.
• بیمار باید فرم رضایت‌نامه را جهت انجام جراحی امضا کند. این فرم بایستی با دقت خوانده شود و نکات مورد نظر با پزشک در میان گذاشته شود.
• در صورت مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه مانند آسپرین، داروهای تجویزی پزشک، داروهای گیاهی، ویتامین و مکمل‌های غذایی بیمار حتماً باید به پزشک اطلاع دهد. امکان دارد پزشک پیش از جراحی به بیمار توصیه کند که مصرف داروهایی مانند داروهای رقیق‌کننده خون را متوقف کند.
• مصرف سیگار پیش از جراحی باید متوقف شود. سیگار باعث تأخیر در زمان بهبودی می‌شود.
• در صورت بروز مشکل در اثر مصرف داروهای مُسکن یا آرام‌بخش بایستی به پزشک اطلاع داده شود.
• در صورت وجود آلرژی بایستی به پزشک اطلاع داده شود.
• زنانی که حامله هستند بایستی حتماً پزشک را از وضعیت خود آگاه کنند.
• بیمار باید از خوردن غذا یا نوشیدن مایعات پس از نیمه‌شب (شب پیش از جراحی) خودداری کند.
• پزشک بایستی از هرگونه تغییری که اخیراً در وضعیت سلامتی بیمار ایجاد شده است (مانند تب) اطلاع داشته باشد.

امکان دارد پیش از جراحی از آزمایش‌های زیر استفاده شود:

• آزمایش خون. از این آزمایش برای تشخیص کم‌خونی یا عفونت استفاده می‌شود.
• نوار قلب. از نوار قلب برای بررسی ضربان قلب استفاده می‌شود.
• اکوکاردیوگرافی. این روش برای ارزیابی اندازه آنوریسم به کار می‌رود.
• سی تی اسکن. سی تی اسکن برای ایجاد تصاویر دقیق از آنوریسم استفاده می‌شود.
• آنژیوگرافی. از این روش برای تهیه جزییات بیشتر در ارتباط با آنوریسم استفاده می‌شود.

نحوه انجام جراحی اندوواسکولار

امکان دارد جراحی اندوواسکولار توسط جراح عمومی، جراح قلب و یا جراح عروق محیطی انجام شود.

برای انجام جراحی اندوواسکولار ابتدا از ماده بی‌حسی استفاده شده و سپس در نزدیکی سرخرگ مورد نظر در بدن برش‌های کوچکی توسط جراح ایجاد خواهد شد. پس از ایجاد برش‌های مورد نظر، جراح یک کاتتر را وارد سرخرگ کرده و جراحی را با استفاده از ابزارهای دیگر (از طریق کاتتر) آغاز می‌کند.

برای مثال در جراحی اندوواسکولار جهت درمان آنوریسم، جراح یک سیم و گرافت را وارد کاتتر کرده و این ابزار به ناحیه مورد نظر جهت رفع آنوریسم هدایت خواهند شد.

معمولاً جراح چند هفته پس از جراحی، بیمار را معاینه می‌کند تا از بهبودی بیمار اطمینان حاصل کند و وجود عوارض ناشی از جراحی را ارزیابی کند.

اقدامات مورد نیاز پس از جراحی اندوواسکولار

پس از جراحی بیمار چند ساعت به دستور پزشک استراحت می‌کند. پزشک علائم حیاتی بیمار مانند ضربان قلب و تنفس را بررسی خواهد کرد. برای جلوگیری از خونریزی بیمار بایستی برای چندین ساعت پس از جراحی دراز بکشد. بسته به وضعیت سلامتی، امکان دارد بیمار یک یا چند روز در بیمارستان بماند.

امکان دارد پس از جراحی مقداری درد وجود داشته باشد. به همین جهت بیمار می‌تواند طبق دستور پزشک از داروی مُسکن استفاده کند و در زمان مناسب رژیم غذایی روزمره را ادامه دهد.

احتمال دارد بیمار طبق توصیه پزشک فعالیت‌های خود در منزل را محدود کند و جهت جلوگیری از لخته شدن خون داروی مورد نیاز را مصرف کند. پیروی از دستورات پزشک به روند بهبودی پس از جراحی کمک می‌کند.

در صورت بروز موارد زیر بایستی به پزشک مراجعه شود:

• متوقف نشدن خونریزی در ناحیه جراحی
• تشدید درد در ناحیه جراحی
• احساس حرارت و قرمزی در ناحیه جراحی
• تغییر در رنگ پاها
• درد در قفسه سینه یا شکم

پس از جراحی بایستی به طور منظم از آزمایش‌های تصویربرداری جهت بررسی آنوریسم استفاده شود. به مرور زمان تورم آئورت بهبود پیدا می‌کند. جهت حفظ سلامتی رگ‌های خونی و جلوگیری از بروز مجدد آنوریسم بایستی با پزشک مشورت شود. اقدامات مورد نیاز جهت جلوگیری از بروز مجدد این عارضه شامل قطع مصرف سیگار و مصرف داروهای مورد نیاز برای کاهش فشار خون می‌باشند.

عوارض ناشی از جراحی اندوواسکولار

با وجود این که جراحی اندوواسکولار یک جراحی کم‌تهاجمی می‌باشد، ولی همچنان امکان بروز عوارض وجود دارد. عوارض این نوع جراحی شامل موارد زیر می‌باشد:

• انسداد جریان خون موضعی
• تب
• افزایش گلبول‌های سفید خون
• شکستگی گرافت
• عفونت
• نشت خون در ناحیه اطراف گرافت
• جابه‌جا شدن گرافت
• پارگی سرخرگ
• انسداد شدید جریان خون
• تأخیر در پارگی آنوریسم
• آسیب‌دیدگی کلیه
• فلج