رگ‌های واریسی معمولاً در اثر نقص عملکرد دریچه‌های وریدی ایجاد می‌شود. در این عارضه وریدها معمولاً برجسته می‌شوند و تورم ساق، مچ و کف پا دیده می‌شود. ممکن است به دلیل نشت خون به بافت‌های اطراف، رنگ پوست تغییر کند و زخم‌هایی بر روی پوست ایجاد شوند. پزشک ممکن است استفاده از جوراب‌های واریسی و دیگر روش‌های درمانی را به شما پیشنهاد دهد.

در این مقاله چگونگی بروز این عارضه در پاها و بهترین روش‌های درمانی برای بازیابی جریان خون مناسب و کاهش علائم دردناک و ناراحت کننده‌ی این بیماری توضیح داده می‌شوند.

چرا رگ‌های واریسی بر روی پا پدیدار می‌شوند؟

عارضه‌ی واریس بیشترین شیوع را در پا دارد که علت این امر ترکیبی از نیروی جاذبه و فشار وارد شده به پاها برای تحمل وزن بدن است. با این حال در برخی از موارد ممکن است این عارضه به ساق، مچ و یا حتی کف پا نیز انتشار یابد.

زمانی که رگ‌های واریسی در کف پا ایجاد می‌شوند ممکن است بسیار ناتوان کننده باشند. ایستادن و راه رفتن بسیار دردناک خواهد بود چراکه بر روی مناطق درگیر شده فشار وارد می‌کند. با این حال داشتن سبک زندگی بدون تحرک توصیه نمی‌شود و عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند خطر بروز واریس در پا و تشدید علائم آن را افزایش دهند.

چاقی

چاقی و اضافه وزن با خطرات جدی و متعددی برای سلامتی همراه هستند ازجمله نرسیدن مواد غذایی کافی به بافت‌ها، بیماری‌های قلبی و دیابت. همچنین این مشکل می‌تواند به صورت نمایی باعث افزایش خطر بروز واریس به خصوص در ساق و کف پاها شود. اگر درباره‌ی آن فکر کنید منطقی به نظر می‌رسد – دریچه‌های ورید در این مناطق باید با نیروی جاذبه مقابله کنند تا گردش خون مداوم در پاها برقرار شود، حال فشار ناشی از وزن بدن نیز به آن‌ها وارد می‌شود. در صورت داشتن اضافه وزن، دریچه‌های وریدی ضعیف شده به سختی می‌توانند نیاز دستگاه گردش خون را تحمل کنند و درنهایت در جهت تحمل جرم بدنی افزایش پیدا کرده ضعیف خواهند شد. این روند با افزایش فشار خون که یکی از عارضه‌های بسیار شایع در افراد چاق است تسریع می‌شود. فشار خون می‌تواند عروق خونی را پاره کرده و دیواره‌ی شریان‌های بزرگ را تضعیف کند که این امر نیز فشار بیشتری را بر روی دستگاه گردش خون و وریدها وارد خواهد کرد.

سوء تغذیه

سوء تغذیه، چاقی و اختلالات عملکردی کبد با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی داشته و هریک از آن‌ها باعث تشدید و بروز دیگری می‌شود. در صورتی که از مقادیر زیادی چربی‌های فراوری شده، قندهای تصفیه شده و یا نوشیدنی‌های کافئین دار استفاده می‌کنید، تمامی مناطق بدن شما از دستگاه ایمنی گرفته تا دستگاه گوارش تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. زمانی که بدن شما نتواند مواد معدنی و ویتامین‌های موردنیاز خود را جذب کند، مشکلاتی ازجمله یبوست، گردش خون ضعیف، استرس روانی و سمی شدن کبد بروز پیدا می‌کنند. شما باید مصرف ویتامین‌های ضروری مثل ویتامین C که برای دستگاه ایمنی و پوست مفید بوده و ویتامین E که به ساخت گلبول‌های قرمز کمک می‌کند و ویتامین‌های B که ارزش بسیار زیادی برای دستگاه گوارش دارند را افزایش دهید. اکثر این مواد مغذی در میوه‌های خام، سبزیجات، غلات کامل و ماهی‌های روغنی یافت می‌شوند.

عملکرد کبد

کبد یک ارگان مهم بوده که تصور می‌شود مسئول بیش از 500 عملکرد متفاوت در بدن از فیلتر کردن مواد مغذی گرفته تا ساخت هورمون‌هایی مثل استروژن و پروژسترون باشد. طبیعی است که در صورت بروز مشکل در کبد، دیگر بخش‌های بدن نیز دچار مشکل شوند. زمانی که غذای شما در لوله‌ی گوارشی تجزیه می‌شود، برای تصفیه و فیلتراسیون به کبد فرستاده خواهد شد. در اینجا مواد مغذی و لازم برای بدن جذب و ذخیره شده و مواد باقیمانده که مواد زائد محسوب می‌شوند برای دفع دوباره به لوله‌ی گوارش بازگردانده می‌شوند تا به شکل ادرار و مدفوع از بدن خارج شوند. ورید باب (پورت) عمل هدایت خون غنی از مواد مغذی به طرف کبد را برعهده داشته و بعضاً ممکن است این ورید حیاتی آسیب ببیند. آسیب این ورید منجر به کاهش گردش خون و درنهایت ایجاد رگ‌های واریسی در شکم خواهد شد. این مشکل می‌تواند خطرناک باشد چراکه بدن شما قادر به جذب مواد مغذی لازم نبوده و هورمون‌هایی که باید غیرفعال شوند همچنان در خون باقی می‌مانند. عملکرد کبد تا حد زیادی کاهش پیدا کرده و باعث می‌شود عمل سم زدایی بدن تا حد زیادی به ارگان‌هایی مثل کلیه‌ها، پوست و ریه‌ها تحمیل شود.

بارداری

بارداری می‌تواند تجربه‌ی سخت و گمراه کننده‌ای برای بسیاری از خانم‌ها باشد چراکه هورمون‌های آن‌ها نوسانات شدیدی پیدا کرده و بدن آن‌ها دچار طیف وسیعی از تغییرات می‌شود. ظاهر شدن رگ‌های واریسی معمولاً تنها باعث افزایش استرس در این زمان شده و بدن را تحت فشار بیشتری قرار می‌دهد. تخمین زده می‌شود که حدود 40 درصد از زنان باردار به رگ‌های واریسی مبتلا خواهند شد درنتیجه این عارضه نسبتاً شایع است. در زمان بارداری، به دلیل تولید خون بیشتر توسط بدن مادر برای رشد جنین، دریچه‌های وریدی تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند. بزرگ شدن رحم نیز به خودی خود باعث افزایش فشار بر روی ورید اجوف تحتانی که خون را از پاها و لگن دریافت می‌کند خواهد شد درنتیجه این ورید ضعیف و ناکارامد خواهد شد. این در حالی است که افزایش وزن بدن باعث وارد شدن فشار بیشتری بر روی پاها می‌شود. تغییرات هورمونی را نیز باید در نظر گرفت. در این دوره بدن مقدار بیشتری استروژن و پروژسترون تولید می‌کند که باعث شل شدن دیواره‌ی وریدها شده و خطر نشت کردن خون از آن‌ها به بیرون را افزایش می‌دهند.

استرس

ممکن است استرس محرک واضحی برای واریس به خصوص در کف پا به نظر نرسد ولی اکثر افراد از نتیجه‌ی پریشانی روانی شدید اطلاع ندارند. زمانی که شما در یک برهه‌ی زمانی دچار استرس می‌شوید، این امر باعث فرو رفتن دستگاه عصبی در یک حالت هیجانی شده و واکنش‌های ستیز و گریز غریزی را در شما فعال می‌کند که برای مقدم کردن زندگی بر هر چیز دیگر طراحی شده‌اند. خون با فشار بیشتری در عروق پمپ شده و فشار بیشتری را به عروق وارد می‌کند. همچنین ممکن است یک دوره اسهال را تجربه کنید چراکه دستگاه گوارش به جای حفظ مواد زائد بر روی زنده ماندن شما متمرکز شده است. این مشکل ممکن است باعث از دست رفتن مقادیر زیاد مایعات و کم آبی بدن شود ولی مهم‌تر این که بدن قادر به جذب مواد مغذی موردنیاز خود نخواهد بود که احتمالاً باعث سوء تغذیه و اشتیاق برای مصرف کربوهیدرات خواهد شد. مواد شیمیایی آزاد شده در طی دوره‌های استرس مثل آدرنالین و هیستامین عوامل التهابی هستند که باعث تشدید علائم و وارد شدن فشار بیشتر بر روی دستگاه ایمنی و کل بدن خواهند شد.

بی حرکتی

ابتلا به واریس به خصوص در کف پا می‌تواند تجربه‌ای بسیار ناخوشایند باشد که باعث عدم تحرک شما خواهد شد. با این حال نشستن و بی حرکت بودن تنها باعث بروز اختلالات بیشتر در گردش خون شده و باعث می‌شود خون در رگ‌های شما راکد بماند. این امر سبب تشدید علائم موجود و یا قرار گرفتن در خطر بیشتر برای ابتلا به واریس خواهد شد. با وجود دشواری‌ها شما باید تا حد ممکن فعال و متحرک بمانید و به طور منظم در بین زمان‌های استراحت خود راه بروید. این کار گردش خون را تقویت کرده و حتی به کاهش وزن اضافی شما در صورت ابتلا به اضافه وزن کمک می‌کند و درنهایت علاوه بر تسکین علائم، از منتشر شدن عارضه به مچ و کف پا جلوگیری می‌کند.

برای کمک چه کاری می‌توان انجام داد؟

آرامش

استرس و عارضه‌های پزشکی یک چرخه‌ی معیوب را تشکیل می‌دهند که در آن هریک از علائم معمولاً باعث علامت دیگری می‌شود. ممکن است زمانی که بدن شما در حال تغییر است حفظ آرامش دشوار باشد به خصوص اگر باردار بوده و از قبل نگران وضعیت بدن خود باشید. با این حال حفظ آرامش بسیار مهم بوده و در غیر این صورت شما به چرخه کمک کرده و علائم خود را تشدید می‌کنید که درنهایت منجر به زجر خود شما خواهد شد. اگر حس می‌کنید استرس گرفته‌اید، مقداری از زمان روزانه‌ی خود را به خودتان اختصاص دهید. می‌توانید در این زمان کارهایی که از آن‌ها لذت می‌برید را انجام دهید مثل تماشای یک فیلم یا گشت و گذار در خیابان‌ها. همچنین می‌توانید از ورزش‌های سبک مثل یوگا یا مدیتیشن استفاده کنید که هردوی آن‌ها تکنیک‌های عالی نفس کشیدن را به شما یاد داده و می‌توانید در زمان استرس از آن‌ها استفاده کنید.

تغذیه‌ی مناسب

داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل برای سلامتی بسیار مفید و ضروری است. رژیم سالم خطر بروز چاقی را کاهش داده، عملکرد کبد را بهبود بخشیده و دستگاه ایمنی و گردش خون را تقویت می‌کند. در مقابل، استفاده از رژیم دارای مقادیر زیاد قندهای تصفیه شده، کافئین و چربی‌های فراوری شده می‌تواند آسیب زیادی به بدن وارد کرده و آن را پر از مواد شیمیایی التهابی کند که حتی منجر به استرس و مشکلات گوارشی خواهند شد. در عوض شما می‌توانید از این مواد غذایی دوری کنید و تنها در موارد خاص از یک تکه شکلات یا غذای آماده لذت ببرید. سعی کنید غذاهای دارای فیبر و غنی از ویتامین‌های B را انتخاب کنید چراکه این غذاها می‌توانند سلامت دستگاه گوارش را بهبود بخشیده و از بروز یبوست و اسهال که باعث وارد شدن فشار به کبد و عروق خونی می‌شوند جلوگیری کنند. از میوه و سبزیجات مثل آناناس، پرتقال، زنجبیل، پیاز و کلم استفاده کنید چراکه این خوراکی‌ها غنی از ویتامین‌های آنتی اکسیدان مثل ویتامین C، E و K بوده و می‌توانند به دستگاه گردش خون کمک کرده و دیواره‌ی عروق خونی را تقویت کنند.

پاهای خود را بالا ببرید

یکی از راه‌های مناسب برای تحریک گردش خون در افراد مبتلا به واریس، بالا بردن پاها تا سطح بالاتر از قلب است. شما می‌توانید برای این کار به پشت خوابیده و پاهای خود را به دیوار تکیه داده و یا آن‌ها را روی چند بالش قرار دهید. نیروی جاذبه خون راکد را به حرکت درآورده و وریدها را برای حرکت دادن خون به سمت نواحی دیگر بدن تحریک می‌کند. این کار می‌تواند علائم عارضه را تسکین داده و از انتشار آن به مچ و کف پا جلوگیری کند.

ورزش

زمانی که از رگ‌های واریسی رنج می‌برید، ورزش کردن می‌تواند برای شما کار بسیار دشواری باشد به خصوص اگر رگ‌ها بر روی کف پا ظاهر شده باشند. راه رفتن ممکن است برای شما سخت، دردناک و آزاردهنده باشد ولی اگر می‌خواهید گردش خون مناسب در رگ‌های شما ایجاد شود انجام این کار ضروری است. کلید این کار ورزش کردن منطقی است – نباید 15 کیلومتر دوچرخه سواری کنید یا شروع به وزنه برداری سنگین کنید. در عوض پیاده روی ملایم و حتی یوگا می‌توانند به عنوان ورزش‌های سبک برای شما مناسب بوده و با کشش عضلات قلب شما را برای پمپ کردن خون تحریک کنند. ورزش کردن همچنین در صورت چاق بودن می‌تواند برای شما مفید باشد و می‌تواند به کاهش وزن اضافی شما کمک کرده و فشار وارد شده بر روی وریدهای پا را کمتر کند.

از روغن‌های اسانس استفاده کنید

در صورتی که رگ‌های واریسی بر روی پای شما ظاهر شده‌اند، می‌توانید آن‌ها را با روغن‌های آرام بخش مثل روغن بومادران، روغن سرو، روغن رز و حتی روغن زیتون ساده ماساژ دهید. این مواد دارای اثر آرامش بخشی بوده و گردش خون را نیز تقویت می‌کنند. به علاوه این مواد می‌توانند کبد را تقویت کرده، عروق خونی را تنگ کنند و التهاب را کاهش دهند. شما می‌توانید این روغن‌ها را به طور مستقیم بر روی پوست خود ماساژ داده و یا آن‌ها را به آب گرم اضافه کرده و پاهای خود را در آن حمام کنید.

از جوراب واریس استفاده کنید

جوراب واریس وسیله‌ای بسیار کارامد برای درمان رگ‌های واریسی است به خصوص زمانی که این عارضه به کف و مچ پای شما منتشر شده باشد. این جوراب‌ها با افزایش ملایم فشار بر روی پا، گردش خون را تحریک کرده و باعث حرکت خون و کاهش تورم می‌شوند. شما باید در کل طول روز از این جوراب‌ها استفاده کنید چه زمانی که در حال فعالیت هستید و چه زمانی که از سر کار به خانه بازگشته و قصد دارید استراحت کنید. در صورتی که قصد سفر دارید نیز جوراب واریس می‌تواند برای شما کارامد باشد چراکه با استفاده از آن می‌تواند برخی از عوارض جانبی پرواز با رگ‌های واریسی را رفع کرد.

گزینه‌های پزشکی

خبر خوش این که در طی سال‌های اخیر، روش‌های درمان رگ‌های واریسی تا حد زیادی پیشرفت کرده‌اند. در گذشته پزشکان از روش‌های دردناکی مثل بریدن رگ استفاده می‌کردند که نیازمند مدت زمان زیادی برای بهبودی بود. با این حال امروزه بیماران از تکنیک‌های کم تهاجمی‌تری مثل اسکلروتراپی، رادیو فرکانس و لیزر بهره مند شده‌اند که تمامی این روش‌ها بسیار مؤثر بوده و ناراحتی کمی را به همراه دارند.