عروق واریسی عروق اتساع شده، پیچ‌خورده و متورمی هستند که در زیر سطح پوست دیده می‌شوند. این عروق غالباً در پاها ایجاد شده و باعث بروز درد خفیف تا متوسط، ایجاد لخته خون و زخم‌های پوستی می‌شوند. هر نوع آسیب دیدگی دریچه‌های عروق باعث ابتلا به واریس می‌شود. عروقی که خون بدون اکسیژن را از بافت‌های بدن به سمت قلب هدایت می‌کنند، دریچه‌های یک طرفه‌ای برای جلوگیری از برگشت خون دارند. به هر حال، در صورتی که این دریچه‌ها ضعیف شده یا دچار آسیب‌دیدگی شوند، خون برگشت پیدا کرده و در این عروق جمع شده و باعث تورم و ابتلا به واریس می‌شود.

به طور عمومی، ضعف دیواره عروق باعث کاهش خاصیت ارتجاعی آنها شده و در نتیجه دیواره رگ‌ها بلندتر و عریض‌تر شده و فلپ های دریچه‌های عروق از هم جدا می‌شوند. این عارضه موجب برگشت خون و تجمع آن در عروق می‌شود. جریان غیر طبیعی خون باعث بزرگ شدن، متورم شدن و پیچ‌خوردگی عروق می‌شود. جراحی ورید آندوسکوپی عملی است که در آن عروق از پا برداشته شده و در عمل پیوند بایپاس کرونری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 ورید چیست؟ 

وریدها عروق خونی هستند که خون بدون اکسیژن را از قسمت‌های مختلف بدن به سمت قلب باز می‌گردانند. در مورد نحوه عملکرد آنها بیشتر بیاموزید و در انتها خود را بیازمایید. بسیاری از فرایندهای داخلی در بدن ما بدون این که ما از آنها اطلاع داشته باشیم در حال کار هستند. سیستم هضم غذا در معده، دریافت اکسیژن در بدن و بازدم دی اکسید کربن، فیلتر شدن خون در کلیه از این قبیل اقدامات هستند که هر روز در بدن ما به طور ناخودآگاه انجام می‌شوند. ارگان‌ها و سیستم‌های داخل بدن ما به طور اتوماتیک در تمام طول روز بدون وقفه کار می‌کنند و ما اصلاً متوجه کار کردن آنها نمی‌شویم.

به هر حال، سیستم گردش خون یکی از سیستم‌های مهم بدن ما که توجه را به خود جلب می‌کند زیرا ما می‌توانیم احساس کنیم که در برخی قسمت‌های بدن کار می‌کند. نبض ما، نشان‌دهنده این است که خون در قسمت‌های مختلف بدن در حال پمپاژ است. جریان خون بخشی از سیستم گردش خون شامل قلب و عروق خونی است که خون را در سراسر بدن جابجا می‌کند. در این درس، ما در مورد اهمیت عروقی که خون را از قسمت‌های مختلف بدن به سمت قلب بازمی‌گردانند می‌آموزیم. به این عروق، ورید یا سیاهرگ گفته می‌شود.

 عواملی که احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند

عوامل مختلف باعث افزایش احتمال ابتلا به واریس می‌شوند. شایع‌ترین این عوامل، سابقه خانوادگی ابتلا به واریس است. حدود 50 درصد از افراد مبتلا به واریس دارای سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری هستند. به علاوه، زوال فیزیولوژیکی نیز در دوران سالمندی بر عملکرد و ساختار دریچه‌های وریدی تأثیر داشته و احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهند.

زنان بیش از مردان به واریس مبتلا می‌شوند. نوسانات هورمونی در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی با افزایش احتمال ابتلا به واریس ارتباط دارند. در دوران بارداری، فشار ناشی از وجود جنین در عروق خونی پاها باعث ابتلا به واریس می‌شود ولی 3 تا 12 ماه پس از وضع حمل بهبود می‌یابد.

فشار بیشتری به عروق پاهای افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند وارد می‌شود و احتمال ابتلا به واریس را در این افراد افزایش می‌دهد. نشستن یا ایستادن به مدت طولانی، چهار زانو نشستن یا خم شدن به دلیل کاهش جریان خون احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد.

آسیب‌دیدگی‌های تروماتیک دریچه‌های وریدی یا وجود لخته خون نیز بر عملکرد طبیعی دریچه‌ها تأثیر گذاشته و احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد.

 نشانه‌ها و علائم ابتلا به واریس چیست؟

شایع‌ترین علائم ابتلا به واریس این است که رنگ سیاهرگ‌ها به آبی تیره تغییر پیدا کرده و به راحتی در زیر پوست قابل مشاهده است.

با این که واریس معمولاً درد ندارد اما گاهی اوقات نیز ممکن است باعث بروز دردهای خفیف تا متوسط شود. در این موارد، در پاها احساس سنگینی یا درد خواهید داشت. درد پس از نشستن‌ها و ایستادن‌های بلند مدت تشدید می‌شود. تورم، کرامپ، درد ضربان دار نیز ممکن است در قسمت پایین پاها احساس شود. در برخی موارد، پوست اطراف عروق مبتلا به واریس دچار خارش و تغییر رنگ می‌شود.

مهم‌ترین عارضه ناشی از ابتلا به واریس، درماتیت و ترومبوفلبیت سطحی است. درماتیت غالباً باعث خونریزی و بروز زخم‌های پوستی دردناک می‌شود و ترمبوفلبیت نیز باعث ایجاد لخته خون در سیاهرگ‌ها و درد و بروز مشکلات دیگر می‌شود.

 ابتلا به واریس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در بیشتر موارد، معاینه فیزیکی برای تشخیص ابتلا به واریس کافی است. پس از بررسی قسمت آسیب‌دیده ممکن است پزشک از بیمار در مورد علائمی نظیر مخل و شدت درد سؤالاتی بپرسد.

گاهی اوقات نیز پزش انجام سونوگرافی را برای بررسی عملکرد دریچه‌های وریدی یا وجود لخته خون توصیه می‌کند.

 چرا باید عمل جراحی آندوسکوپی وریدی انجام شود؟

نیاز به انجام عمل پیوند بایپاس عروق کرونری بدان معنی است که جریان خون شما باید در عروق کرونری تنگ و مسدود شده افزایش یابد. در این عمل یک رگ سالم از پا، قفسه سینه یا بازو گرفته می‌شود و به شریان مسدود شده کورونری متصل می‌شود. به طور سنتی، وقتی که یک ورید (ورید سافنئوس) برای انجام عمل پیوند بایپاس عروق کرونری گرفته می‌شود، این ورید بلند بوده و از مچ پا تا کشاله ران ادامه دارد. این عمل باعث باقی ماندن اسکار قابل توجه روی پا می‌شود.

با برداشتن آندوسکوپی ورید، پزشک شکاف‌های کوچک‌تری ایجاد کرده و از روش‌های غیر تهاجمی برای برداشتن عروق خونی سالم استفاده می‌شود. این بدان معنی است که پزشکان می‌توانند با کمک این روش میزان آسیب دیگی بافت‌های اطراف را کاهش داده و محدود کنند.

 نحوه انجام عمل

پزشکان یک شکاف کوچک درست بالای زانو ایجاد کرده و اندوسکوپ که یک لوله نازک، بلند و انعطاف‌پذیر است را همراه با یک دوربین در آن قرار می‌دهند. سپس تصاویر روی مانیتور پخش می‌شود و پزشک می‌تواند محل ورید را مشخص کرده و آن را بردارد. پزشکان ممکن است برای کمک به برداشتن سیاهرگ، دو شکاف کوچک دیگر نیز در کشاله ران و مچ پا ایجاد کنند.

چرا جراحی ورید آندوسکوپی بهتر است؟

ورید آندوسکوپی یعنی در مقایسه با روشهای قدیمی دیگر، اسکار کمتری پس از عمل باقی خواهد ماند. مطالعات نشان می‌دهد که با انجام عمل ورید آندوسکوپی احتمال بروز مشکلات ناشی از عفونت و زخم کاهش می‌یابد که باعث کاهش درد و تورم پس از عمل شده و نیاز به بستری شدن در بیمارستان را نیز کم می‌کند و در نتیجه شما می‌توانید برنامه توان‌بخشی قلبی را زودتر شروع کنید.

روز درمان و تا دو هفته پس از انجام عمل جراحی

اگر شما به دنبال دست‌یابی به نتایج بهتر هستید باید نکات و مراقبت‌های پس از انجام عمل جراحی را مورد توجه قرار دهید:

• شما می‌توانید فعالیت‌های روزانه خود بلافاصله آغاز کنید اما ممکن است در ناحیه درمان دچار کمی ناراحتی و کبودی باشید.
• کبودی در ران ممکن است شدید باشد اما معمولاً پس از یک تا دو هفته برطرف می‌شود. اگر شما نیاز به مصرف دارو برای تسکین درد داشته باشید، پزشک به شما توصیه خواهد کرد که با 400 میلی‌گرم ایبوپروفن هر 6 تا 8 ساعت یک مرتبه شروع کنید (دارو را باید همراه با غذا میل کنید). اگر شما به دلیل وجود آلرژی یا بیماری‌های دیگر قادر به استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نباشید باید به جای آن از استامینوفن مصرف کنید: تا 500 میلی‌گرم هر 12 ساعت یک مرتبه. اگر درد شما شدید باشد (مثلاً درد باعث شود که شما نتوانید بخوابید یا راه بروید) و با مصرف داروهای توضیح داده شده تسکین نیابد باید برای درخواست کمک بیشتر با مطب پزشک تماس بگیرید.
• به طور معمول با فلبکتومی به عنوان بخشی از درمان، ممکن است سطح فعالیت سبک‌تر به دلیل ناراحتی ضروری باشد که به احتمال زیاد برای 48 ساعت اول پس از درمان تجربه می‌شود.
• پزشکان توصیه می‌کنند که ورزش‌های معمول خود مانند دویدن، وزنه‌برداری یا دوچرخه سواری را 7 تا 10 روز پس از انجام درمان دوباره شروع کنید. آنها همچنین توصیه می‌کنند که در همین دوره زمانی از بلند کردن اجسامی که بیش از 10 کیلوگرم وزن دارند اجتناب کنید. پس از این مدت می‌توانید تمرینات ورزشی خود را به صورت تعدیل شده ادامه دهید: پیاده‌روی و استفاده از تردمیل برای شروع خوب است اما نباید بدوید یا فعالیت‌های سنگین داشته باشید زیرا باعث افزایش فشار بر اندام تحتانی شما می‌شود. از آنجا که ورید شما در حال بهبودی است هر گونه فشار مضاعف بر سیاهرگ در حال دمان باعث باز شدن دوباره آن می‌شود.
• این عمل در برخی کلینیک‌ها در محیطی استریل شده برای کاهش احتمال بروز عفونت انجام می‌شود. احتمال بروز عفونت پس از انجام این عمل بسیار کم است و برای کاهش بیشتر این احتمال، پزشکان شما را به مدت 7 تا 10 روز پس از انجام عمل از غوطه‌ور شدن در استخر، وان های گرم و داغ منع می‌کنند. دوش گرفتن خوب است اما پزشکان از شما خواهند خواست که 24 ساعت صبر کرده و پس از برداشتن یخ از روی ناحیه درمان این کار را انجام دهید.
• احساس سفتی یا کشیدگی در طول ورید درمان شده طبیعی و قابل انتظار است. قبل از درمان، عروق شما بسیار انعطاف‌پذیر هستند ولی زمانی که تحت درمان قرار گرفتند منقبض شده و بافت اسکاری پیدا می‌کنند و معمولاً شما آنها را مانند یک طناب احساس می‌کنید. این احساس به مدت یک تا 4 هفته پس از درمان ادامه داشته و سپس به مرور زمان بهبود می‌یابد.
• تورم پس از درمان نیز کاملاً شایع است. معمولاً، این قسمت‌ها قرمز، متورم، حساس به لمس شده و گرم می‌شوند. وقتی که سیاهرگ درمان شده بسته شود، واکنش‌های التهابی به وجود می‌آید.
• احساس وجود نقاط سخت و حساس در قسمت‌های تحت درمان نیز طبیعی است. پزشکان معمولاً این نقاط را “خون جمع شده” می‌دانند و زمانی که خون در ورید تحت درمان، گیر بیفتد و لخته شود ایجاد می‌شود. این عارضه معمولاً برای سلامتی شما خطرناک نیست اما باعث حساس شدن و گرم شدن این نقاط در هنگامی که آنها را لمس می‌کنید می‌شود. برای تسکین ناراحتی و تسریع روند بهبودی، پزشکان استفاده از کمپرس‌های گرم و مرطوب را چند مرتبه در روز همراه با ماساژ توصیه می‌کنند. این به بازجذب طبیعی این قسمت‌ها کمک می‌کند. بازجذب بدون مداخله نیز انجام می‌شود ولی سرعت آن کمتر است. بسته به میران ناراحتی، احتمال انجام عمل ترومبکتومی برای تسکین سریع‌تر نیز وجود دارد. این عمل تحت بیحسی موضعی و با ایجاد یک سوراخ در پوست برای بیرون کشیدن لخته خون گیر افتاده انجام می‌شود. اگر قرمزی و گرم شدن پای شما با درد شدید، تب یا افزایش تورم در پا همراه باشد باید به پزشک مراجعه کنید.
• تغییر رنگ پوست نیز ممکن است در خط ورید درمان شده که در نزدیکی پوست بسته شده است ایجاد شود. زمانی که درمان انجام شد، خون زاید جذب شده و ممکن است باعث ایجاد لکه‌های رنگی روی پوست شود. در طول دروان بهبودی این تغییر رنگ کاهش می‌یابد و بسته به اندازه ورید پس از چند ماه برطرف می‌شود.
• برخی رگ‌ها باید چندین مرتبه تحت درمان قرار گیرند تا به طور کامل از بین بروند. پزشکان باید این عروق را دوباره مورد معاینه قرار دهند تا مشخص شود که آیا درمان انجام شده است یا نه.
• برخی بیماران ممکن است دچار کاهش موضعی احساس در قسمت درمان به خصوص در ساق پا و ناحیه مچ پا شوند. این به دلیل تحریک عصب اتفاق می‌افتد و به تدریج در طول دوره درمان بهبود می‌یابد.