واریس سیاهرگ‌های بزرگ شده‌ای هستند که معمولاً به شکل رشته‌های برآمده و بیرون زده‌ای در زیر پوست دیده می‌شوند. این سیاهرگ‌ها معمولاً در پشت ساق پا یا داخل کشاله ران دیده می‌شوند و رنگ آنها می‌تواند بنفش یا آبی تیره باشد. واریس معمولاً با درد، سنگینی، ورم، بی‌حسی، خارش یا زخم پاها و تیره شدن پوست همراه است. هنگامی که شما به مدت طولانی روی پا می‌ایستید، احتمال بروز واریس در شما بیشتر می‌شود. همچنین نشستن به مدت طولانی می‌تواند همین مشکل را برای سیاهرگ‌های پا ایجاد کند. بنابراین بسیار مهم است که بدانید وقتی سیاهرگ‌های واریسی در پاهای شما شروع به نمایان شدن می‌کنند، چه کار باید بکنید و بهترین راه برای پیشگیری و درمان این عارضه کدام است.

نشستن و ایستادن طولانی چگونه باعث ایجاد واریس می‌شود؟

سیاهرگ‌ها یا وریدها رگ‌هایی هستند که خون را به طرف بالا به قلب شما بر می‌گردانند. به همین دلیل در این سیاهرگ‌ها دریچه‌های یک طرفه‌ای وجود دارد که از برگشت خون به طرف پایین جلوگیری می‌کند. وقتی که این دریچه‌ها ضعیف می‌شوند یا آسیب می‌بینند، خون در پشت آنها در سیاهرگ جمع می‌شود. سپس این سیاهرگ به خاطر تجمع خون زیاد در داخل آن حالت کشیده و متورم پیدا می‌کند.

نشستن یا ایستادن به مدت طولانی می‌تواند باعث اختلال در روند عادی جریان خون شود و فشار زیادی را بر پاها وارد کند و باعث ایجاد یا تشدید بیماری واریس شود. ایستادن روی پا به دلیل تجمع خون در رگ‌ها و افزایش فشار درون وریدی هم باعث واریس و هم رگ‌های عنکبوتی می‌شود. راه رفتن و فعالیت بدنی باعث می‌شود که خون از پاها به طرف بالا برود و به قلب برگردد و فشار وریدی کاهش پیدا کند و به این ترتیب خطر بروز مشکلات سیاهرگ‌ها نیز کاهش پیدا می‌کند. از طرفی نشستن به مدت طولانی با آن سرعتی که ایستادن بر سیاهرگ‌ها فشار وارد می‌کند و باعث انسداد آنها می‌شود، عمل نمی‌کند. اما همین عدم تحرک و ثابت ماندن وضعیت به مدت طولانی باعث تجمع خون در پاها می‌شود.

علائم واریس

شما ممکن است علائم بیماری واریس را در خود نبینید. اغلب افرادی که به این عارضه دچار می‌شوند علائم آن را به صورت رگ‌های پُرپیچ و خم، متورم، آبی یا بنفش رنگی در زیر پوست خود می‌بینند.

هنگامی که علائم واریس را در پاهای خود مشاهده می‌کنید، معمولاً این علائم به صورت خفیف است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد مبهم، سوزش یا سنگینی پاها که معمولاً در پایان روز یا بعد از نشستن یا ایستادن به مدت طولانی مشخص‌تر می‌شود.
• ورم خفیف که معمولاً فقط در قوزک و مچ پا به پایین دیده می‌شود.
• خارش پوست در محل وجود سیاهرگ‌های واریسی

عوامل خطرزا

عوامل خطرزا برای بروز بیماری واریس شامل سن بالا؛ سابقه فامیلی در ابتلاء به مشکلات عروق؛ تغییرات هورمونی که در زمان بلوغ، بارداری یا یائسگی اتفاق می‌افتد؛ چاقی و بارداری می‌باشد.

تشخیص

پزشک در زمان معاینه فیزیکی، وضعیت پاهای شما را در حالی که نشسته‌اید، بررسی می‌کند. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که یک آزمایش سونوگرافی داپلر انجام دهید. این آزمایش یک آزمایش اولتراسوند است که برای بررسی وضعیت جریان خون در سیاهرگ‌هایی که در نزدیکی سطح پوست قرار گرفته‌اند (عروق سطحی) و نیز سیاهرگ‌های عمقی انجام می‌شود.

درمان

جوراب واریس

جوراب‌های واریس در واقع جوراب‌ها و آستین‌هایی هستند که می‌توان از آنها برای پیشگیری و درمان واریس از طریق افزایش جریان خون در پاها استفاده کرد. این جوراب‌ها در قسمت اطراف قوزک پا، تنگ و محکم هستند و قسمت‌های بالاتر آنها گشادتر است و به این شکل باعث تسهیل در جریان خون از قسمت‌های پایین پا و اندام‌های تحتانی به طرف بالا و به قلب می‌شوند.

اسکلروتراپی

اسکلروتراپی شامل تزریق یک محلول به داخل سیاهرگ آسیب‌دیده می‌باشد که باعث می‌شود دیواره آن سیاهرگ متورم شود و به بافت خودش بچسبد و به این ترتیب سیاهرگ مسدود می‌شود. با مسدود شدن سیاهرگ آسیب‌دیده، جریان خون در آن قطع می‌شود و به یک بافت اسکار یا زائد تبدیل می‌شود که به تدریج توسط بدن جذب و محو می‌شود. اسکلروتراپی می‌تواند در مطب پزشک و بدون نیاز به بی‌حسی انجام شود.

درمان درون وریدی

از تکنیک‌های درون وریدی (یعنی از داخل سیاهرگ) نیز می‌توان برای درمان واریس که در سیاهرگ‌های عمقی پاها به وجود آمده است، استفاده کرد. این تکنیک‌ها در اغلب بیماران و حتی برای موارد شدید بیماری واریس به عنوان جایگزین عمل جراحی استفاده می‌شود. روش‌های درمانی درون وریدی استاندارد برای بیماری واریس شامل هدایت یک کاتتر (یک لوله بسیار باریک) به درون سیاهرگ و سپس ارسال امواج رادیویی و یا انرژی لیزر از کاتتر به بافت سیاهرگ جهت تخریب و مسدود کردن آن می‌باشد. در نهایت جریان طبیعی خون در رگ‌های سالمی که در اطراف این سیاهرگ مسدود شده قرار دارند، برقرار می‌شود. این روش نیز می‌تواند در محل مطب پزشک انجام شود.

جراحی

عمل جراحی فقط برای موارد شدید بیماری واریس لازم می‌شود.

• لیگیشن و برداشتن ورید: برداشتن ورید به روش جراحی شامل بستن و مسدود کردن سیاهرگ و سپس بیرون کشیدن آن از پا می‌باشد. سیاهرگ‌هایی که در عمق بیشتری از پاها قرار گرفته‌اند می‌توانند کمبود سیاهرگ حذف شده را جبران کنند و به جای آن خون بیشتری را منتقل کنند. جراحی برداشتن ورید نیاز به استفاده از بیهوشی عمومی دارد و در اتاق عمل به صورت یک جراحی سرپایی انجام می‌شود.
• فلبکتومی: یک روش جراحی دیگر برای بیماری واریس، فلبکتومی سرپایی نام دارد که شامل استفاده از نور خاصی برای پیدا کردن موقعیت سیاهرگ آسیب‌دیده، ایجاد بریدگی‌های کوچکی در پوست و در نهایت بیرون کشیدن سیاهرگ از پا با استفاده از قلاب‌های جراحی می‌باشد. با استفاده از این روش که تحت بی‌حسی موضعی یا ناحیه‌ای انجام می‌شود، این امکان وجود دارد که سیاهرگ‌های واریسی خیلی بزرگ را فقط با ایجاد چند زخم بسیار کوچک از پاها بیرون کشید.
• جراحی آندوسکوپی واریس: در روش جراحی آندوسکوپی واریس از یک دوربین کوچک برای مشاهده درون سیاهرگ‌ها استفاده می‌شود. سپس سیاهرگ‌های آسیب‌دیده از طریق بریدگی‌های کوچکی که در سطح پوست ایجاد می‌شود، برداشته می‌شوند. برای انجام این نوع از جراحی لازم است از بی‌حسی اپیدورال یا نخاعی و یا بیهوشی عمومی استفاده شود و بیمار بعد از چند هفته می‌تواند به محل کار و فعالیت‌های عادی خود باز گردد.

پیشگیری

به منظور پیشگیری و کاهش خطر ابتلاء به واریس می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• ورزش مخصوصاً فعالیت‌هایی از قبیل پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری که در آن از پاها استفاده می‌شود، می‌تواند موجب بهبود گردش خون و حفظ خاصیت ارتجاع‌پذیری و نرمی سیاهرگ‌ها شود.
• کنترل وزن بدن در حد سالم می‌تواند مانع از فشار آمدن بر روی پاها و ایجاد اختلال در عملکرد دریچه‌های سیاهرگی شود.
• برای کمک به گردش بهتر خون در پاها از روی هم انداختن پاها در هنگام نشستن و بالا گذاشتن پاها در هنگام خوابیدن خودداری کنید.
• سعی کنید تا جایی که می‌توانید از ایستادن و نشستن به مدت طولانی اجتناب نمایید. اگر مجبورید مدت طولانی در جایی بنشینید، هر نیم ساعت یک بار برخیزید و چند قدم راه بروید.
• از پوشیدن لباس‌های تنگ که بر روی کمر و پاهای شما فشار وارد می‌کند، خودداری کنید.