زنان زیادی هستند که معتقدند شدت درد رگ‌های واریسی آن‌ها چند روز مانده به شروع  چرخه قاعدگی ماهانه بیشتر می‌شود. شواهد علمی‌ وجود دارد که نشان می‌دهد این ادعای زنان در خصوص نسبت دادن درد و تورم رگ‌های واریسی خود به دوران قاعدگی درست است.

واریس چیست؟ 

رگ‌های واریسی همان رگ‌های خونی هستند که بر اثر ضعیف‌شدن دیواره‌ی رگ به شکل غیرمعمول و ورم‌کرده درآمده‌اند. این رگ‌ها ممکن‌است به شکل دسته‌ای از رگ‌های آبی یا بنفش ظاهر شوند. گاهی‌اوقات رگ‌های واریسی به وسیله‌ی مویرگ‌های قرمز و باریکی به نام رگ‌های عنکبوت احاطه‌شوند. رگ‌های عنکبوتی گروهی از رگ‌های خونی کوچک هستند که در نزدیکی سطح پوست قرار دارند. به رگ‌های عنکبوتی گاها تلانژکتازی نیز گفته می‌شود.

 هرچند که رگ‌های واریسی و عنکبوتی می‌توانند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهرشوند اما این نوع از رگ‌ها غالبا بر روی پاها و در ناحیه‌ی لگن بیشتر دیده می‌شوند. ناگفته‌ نماند که بیشتر رگ‌های واریسی در نزدیکی سطح پوست ایجاد می‌شوند. هرچند ممکن‌است که رگ‌های واریسی در عمق‌ بیشتری از سطح پوست شکل‌گرفته و نتوان آن‌ها را با چشم مشاهده‌کرد اما احتمالا می‌توان شاهد ورم کردن، تیره‌تر شدن و یا حتی سخت‌تر شدن پوست آن قسمت از بدن بود.

چه عواملی باعث ایجاد رگ‌های واریسی و عنکبوتی می‌شوند ؟ 

وریدهای واریسی هنگامی‌رخ می‌دهند که دیواره‌‌های یک رگ سالم ضعیف و متورم شده و باعث بازگشت خون به داخل رگ شده و در آنجا انباشت شود. همچنین گاهی ممکن است که علت رگ‌های واریسی ناشی از افزایش فشار در داخل رگ‌های ساق پا یا وجود دریچه‌‌های معیوب در رگ‌ها باشد.

البته تاکنون علت اصلی واریس ناشناخته مانده است اما تعدادی از عواملی که در ایجاد واریس و رگ‌‌های عنکبوتی موثر هستند عبارتند از:

• وراثت
• بالا رفتن سن
• ایستادن طولانی مدت (به ویژه افرادی که در مشاغلی مانند پرستاری ، آرایشگری و سالن‌های زیبایی، معلمی، کارگران کارخانه و از این قبیل کار می‌کنند).
• داشتن اضافه وزن
• تأثیرات هورمونی در دوران بارداری
• استفاده از قرص‌‌های ضد بارداری
• درمان جایگزینی هورمون پس از یائسگی
• نشستن طولانی بصورتی که پاها بر روی هم انداخته شده باشند.
• پوشیدن لباس‌های تنگ
• داشتن سابقه ابتلا به لخته خون
• آسیب‌دیدگی رگ‌ها
• شرایط و یا بیماری‌هایی همچون بیماری کبد، وجود مایعات در شکم، جراحی کشاله ران قبلی یا نارسایی قلبی که باعث افزایش فشار به شکم می‌شود.
• سایر عوامل گزارش شده شامل مصرف استروئیدهای موضعی، تروما یا آسیب دیدگی پوست، داشتن سابقه جراحی وریدی و قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش است.

علائم واریس 

گاهی ممکن است که واریس در بعضی از افراد بدون علائم باشد و تنها نگرانی آنها مربوط به ظاهر رگ‌ها باشد. برخی از علائمی که ممکن است رخ دهد شامل موارد زیر می‌باشد:

• ورم پاها
• گرفتگی عضلات، سوزش، آسیب و یا درد در پاها
• رگ‌های پیچ‌خورده، متورم و بنفش یا آبی رنگ
• التهاب در ساق‌ها، مچ و یا کف پاها
• خستگی ، سوزش ، لرزش ، سوزن شدن یا سنگینی در پاها
• درد در قسمت پشت زانوها
• احساس خارش در اطراف رگ
• خستگی سریع عضلات پا
• تغییر رنگ قهوه‌ای پوست بخصوص پوست اطراف مچ پا
• غالبا علائم واریس به هنگام ایستادن و یا نشستن طولانی مدت تشدید می‌شوند. این علائم ممکن است در خانم‌ها در دوران قاعدگی یا بارداری بدتر شود. گاهی اوقات ممکن است که واریس باعث تشکیل لخته خون دردناک شود که در این صورت به آن فلبیت سطحی (التهاب ورید) گفته می‌شود.

ارتباط واریس و قاعدگی  

مطالعات علمی متعددی ‌نشان می‌دهد که هورمون‌‌های مرتبط با چرخه قاعدگی تأثیر مستقیمی‌ بر واریس دارند. تقریباً هفت روز قبل از شروع دوران قاعدگی، هورمونی به نام پروژسترون در رگ‌ها افزایش می‌یابد. این افزایش هورمون باعث گشاد شدن دیواره‌‌های رگ می‌شود. این امر منجر می‌شود که رگ خون بیشتری را در خود نگه داشته و حمل کند. وجود خون بیشتر در رگ باعث ایجاد درد و التهاب می‌گردد.

این جریان خون اضافی به رگ‌های ساق پا که وظیفه انتقال خون به سمت بالا و عقب در مسیر قلب را دارند فشار زیادی وارد می‌کند و منجر به تشکیل و یا تشدید واریس می‌شود. لازم به ذکر است که با پایان یافتن دوره قاعدگی، علائم واریس نیز از بین می‌روند. اگرچه در حال حاضر تحقیقات زیادی در دسترس نیست اما به کمک دو نمونه از پژوهش‌ها، تغییرات در اندازه رگ‌های واریسی در زمانهای مختلف در دوران قاعدگی نشان داده شده و اندازه گیری شده‌ است.

چگونه می‌توان رگ‌های واریسی را تشخیص داد؟  

در طی معاینه جسمی‌، پزشک از بیمار می‌خواهد که بایستد و در این حالت پاهای وی را معاینه می‌کند. همچنین ممکن است که پزشک برای بررسی جریان خون در رگهای نزدیک سطح پوست (رگ‌های سطحی) و رگ‌های عمیق از اسکن داپلر که نوعی سونوگرافی است استفاده کنید.

درمان واریس

گزینه‌‌های درمانی مختلفی برای خانم‌هایی وجود دارد که قبل از قاعدگی تفاوت ناخوشایند در واریس خود مشاهده می‌کنند. برخی از گزینه‌های درمانی واریس عبارتند از:

جوراب‌‌های فشرده‌ کننده

هنگامی‌که رگ‌های واریس در مرحله قبل از دوران قاعدگی بروز پیدا می‌کنند استفاده از جوراب‌‌های فشرده کننده گزینه خوبی است. با پوشیدن این جوراب‌ها جریان خون از سمت پاها و کمر به سمت قلب تسریع می‌یابد.‌

گزینه‌‌های جراحی غیرتهاجمی ‌ 

بهترین گزینه ممکن برای جلوگیری از حساسیت و درد در رگ‌های واریسی در هر زمانی از جمله قبل از شروع دوران قاعدگی بررسی گزینه‌‌های جراحی غیر تهاجمی‌است. گاهی می‌توان به کمک روش‌های درمانی غیرتهاجمی می‌تواند برای همیشه شر از رگ‌‌های واریسی خلاص شد. در این مواقع روند درمانی با برنامه‌ریزی یک جلسه مشاوره‌ای با یک متخصص قلب و عروق شروع می‌شود. در این مرحله پزشک به تمامی سوالات شما پاسخ داده و روش‌های درمانی موجود را با شما در میان می‌گذارد. از جمله روش‌های درمانی واریس می‌توان به سوزاندن و برداشتن رگ‌های واریسی از طریق اسکلروتراپی و چندین گزینه دیگر که در همان روز انجام می‌شود اشاره کرد. در دهه گذشته پیشرفت‌های زیادی در زمینه درمان واریس ایجاد شده است و دلیل این امر نیز تا حدی مربوط می‌شود به امکان مشاهده خون در رگ‌ها به کمک سونوگرافی دوبلکس است.

می‌توان به منظور حل این مشکل از روش‌های درمانی با حداقل تهاجم‌ مانند اسکلروتراپی، لیزرتراپی،رادیو فرکانسی واستفاده کرد. در اسکلروتراپی از مواد شیمیایی برای از بین بردن و انسداد رگ‌های کوچکتر واریس استفاده می‌شود‌. در رادیوفرکانسی از حرارت و انرژی موج رادیویی برای از بین بردن رگ‌ها استفاده می‌شود.‌ همچنین در درمان واریس به کمک لیزر درمانی از گرما و انرژی استفاده می‌گردد.‌ هر این سه روش درمانی تخریب وریدی(EVA)گفته می‌شود. به کمک این روش‌‌های درمانی می‌توان درد و علائمی‌ را که قبل از شروع دوران قاعدگی و همچنین خود واریس ایجاد می‌شود را از بین برد.

قبل از اقدام به استفاده از هرگونه شیوه‌ی درمانی ابتدا پزشک نوع روش درمانی و مسائلی همچون هزینه آن را برای شما توضیح خواهد داد و سپس به سؤالات شما پاسخ می‌دهد. در این مرحله پزشک مشاور باید در خصوص هر نوع دارو و مکمل‌‌های گیاهی که در حال حاضر استفاده می‌کنید و یا هرگونه آلرژی که دارید مطلع شود. همچنین فراموش نکنید که نباید قبل از عمل جراحی تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده از داروهای رقیق کننده خون از جمله کلکسان، وارفارین ، ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAIDs) و آسپیرین استفاده کنید. توصیه می‌شود که لباس‌‌های گشاد و راحت بپوشید. همچنین لازم به ذکر است که از آوردن هر گونه جواهراتی که در قسمت تحت درمان استفاده می‌کنید حتما اجتناب کنید.

به محض اتمام درمان، فرد باید بین سی تا چهل دقیقه پیاده‌روی کند. این کار باید طی دو هفته آینده و بصورت هر روز ادامه یابد. همچنین وی باید در ۴ روز ابتدایی پس از درمان در تمام طول شبانه روز از جوراب‌‌های فشرده‌کننده استفاده کند. پس از گذشت ۴ روز این بار بایستی به مدت ۱۰ روز و این بار تنها در طول روز آنها را بپوشد.

در اکثر موارد، پس از درمان واریس، رگ‌های درمان شده ناپدید می‌شوند.  البته ناگفته نماند که گاهی ممکن است ۱۲ ماه طول بکشد تا رگ‌های واریسی به طور کامل از بین بروند. اکثر افراد بعد از انجام عمل احساس راحتی می‌کنند و علائمی همچون تورم و درد پاها در آنها برطرف می‌شود. علاوه بر این، بیشتر این افراد پس از معالجه بلافاصله قادر به بازگشت به انجام فعالیتهای عادی خود هستند.

پیشگیری 

در حالت ایستاده عضلات ساق پا را خم کنید

بهترین کاری که می‌توانید برای به تأخیر انداختن ایجاد واریس انجام دهید این است که نگذارید گردش خون در پاهایتان متوقف شود.

به عضلات ساق پا به عنوان “قلب” گردش خون وریدی خود بیاندیشید. اگر پای خود را به اندازه کافی خم کرده و انعطاف دهید بطوری که عضله ساق پا به شدت منقبض شود در این صورت به اندازه یک فنجان خون را از پا خارج خواهید کرد. همچنین می‌توانید در داخل کفش، پاهای خود را به هم فشار دهید و یا روی انگشتان پا بالا و پایین بروید. لرزاندن پاها برای پیشگیری از واریس نمی‌تواند خیلی مؤثر باشد بلکه آنچه مهم است این است که باید عضلات پا را درگیر کنید.

از  پوشیدن لباس‌های چسبان بصورت روزمره خودداری کنید

شکم بندهای شلواری یا ساق‌های پلاستیکی بالای زانو و یا جوراب‌‌های بلند زانو می‌توانند باعث انسداد حرکت خون در قسمت پاها شوند. لذا برای این که خون بتواند از داخل رگ‌ها عبور کنید بایستی دیواره‌ی رگ بزرگ و گشاد شود. در نتیجه، دریچه‌های داخل رگ حالت تنگی خود را از دست می‌دهند و عملا کارآیی خود را از دست می‌دهند. با از کار افتادن این دریچه‌ها خون در جهت عکس حرکت کرده و شروع به تجمع می‌کند و نهایتا شروع واریس را به همراه دارد.

وزن خود را کنترل کنید

اکثر مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که چاقی یکی از عوامل موثر در ایجاد واریس و رگ‌‌های عنکبوتی است. در صورتی که اضافه وزن دارید حتما بایستی به دنبال کاهش آن باشید. کاهش وزن با کمک کاهش کالری بدن و پیروی از یک برنامه ورزشی منظم محقق می‌شود.

از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند بصورت روزمره خودداری کنید

کفش‌های پاشنه بلند مناسب رگ‌های بدن نیستند. اگر  بصورت روزانه از کفش‌هایی با بلندی پاشنه بیش از ۳ سانتی‌متر استفاده می‌کنید عضله ساق پای شما نمی‌تواند به طور موثری خون را از سمت پا به سمت قلب منتقل کند. می‌توانید این کار را در خانه امتحان کنید. ابتدا کفشی با پاشنه کوتاه بپوشید و اندکی با آن راه بروید. در این حالت می‌بینید که عضلات ساق پا منقبض می‌شوند. این بار کفش‌های پاشنه بلند بپوشید و با آنها راه بروید. مطمئنا این بار هیچگونه احساس انقباضی در قسمت عضلات ساق پا نمی‌کنید.

با احتیاط ورزش کنید 

یک عضله خوب پا در مقایسه با یک عضله ضعیف خون به مراتب بیشتری در هنگام راه رفتن یا حرکت کردن به سمت قلب هدایت می‌کند و هرچه خون بیشتری از سمت پاها پمپاژ شود احتمال این که رگ‌های پا دچار گشادی و آسیب‌دیدگی در قسمت دریچه خود شوند کمتر است.

با این حال باید به هنگام انجام ورزش‌های سنگین با احتیاط رفتار کنید زیرا فشار شکم می‌تواند جریان خون به قلب را مسدود کند. به عنوان مثال، هنگام بلند کردن وزنه‌‌های سنگین حتما اطمینان حاصل کنید که نفستان را در سینه حبس نکنید و آن را بیرون دهید در غیر این صورت فشار زیادی به شکم وارد شده و باعث انبساط رگ‌های بدن می‌شوند تا از بتواند این انسداد را دور بزند.